Osoby

FITIO Eustachy Jerzy (28 sierpnia 1907 Lwów – 6 września 1982 Koszalin),

aktor, śpiewak.

Był synem Marii i Jakuba Fitiów; jego pierwszą żoną była suflerka Zofia z Frenklów primo voto Jaburkowa (1915–2006), drugą aktorka Jadwiga Bogusz (ślub 2 września 1982 w Koszalinie). Po zdaniu matury rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, z których po dwóch latach zrezygnował. 

Aktorstwa uczył się na kursach dramatycznych, prowadzonych przez Wandę Siemaszkową, brał też lekcje śpiewu u Adama Didura i statystował w lwowskich Teatrach Miejskich. W 1935 był studentem Wydziału Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. Od 1936 brał udział w przedstawieniach operowych organizowanych we Lwowie, a w sezonie 1938/39 należał do stałego zespołu operowego. Po wybuchu II wojny światowej w 1939–41 występował w Państwowym Ukraińskim Teatrze Opery i Baletu, śpiewał m.in. Waszka (Sprzedana narzeczona). 

Po ponownym otwarciu teatrów polskich we wrześniu 1944, znalazł się w zespole Polskiego Teatru Dramatycznego; zagrał Szofera (Cały dzień bez kłamstwa), Hrabiego Toupalina (Moja siostra i ja); z zespołem w sierpniu 1945 przybył do Katowic. Od 1 września 1945 do grudnia 1948 był tu aktorem Teatru Śląskiego, zagrał Ryjka (Sen nocy letniej), Bryndasa (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale), Williama (Szczygli zaułek). Od stycznia 1949 do stycznia 1954 należał do zespołu Teatrów Dramatycznych w Krakowie, grał niewielkie role: Leona (Faryzeusze i grzesznik, 1950), Służącego Kawalera (Mirandolina, 1951), Propotieja (Jegor Bułyczow i inni, 1952). W 1954–56 występował w krakowskim Teatrze Satyryków, w sezonie 1955/56 w Starym Teatrze w rolach Tarakanowa (Cienie, 1955) i Flicota (Huzarzy, 1956). W 1956–58 był aktorem (też asystentem reżysera) Teatru Buffo i Teatru Syrena w Warszawie, w sezonie 1960/61 grał w Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu, np. w Teatrze Klary Gazul: Fray Rafaela (Kobieta jest diabłem), Bartolomea (Niebo i piekło), Don Andrea de Ribeirę (Karoca); i w 1961/62 w Teatrze im. Mickiewicza w Częstochowie, np. Apolla Murzawieckiego (Wilki i owce). W sezonie 1962/63, był solistą w Operetce w Lublinie, wystąpił jako Gustaw (Fajerwerk), Wadim (Niespokojne szczęście); w 1963/64 i 1964/65 grał w lubelskim Teatrze im. Osterwy, np. Ernestiego (Fizycy), Żyda (Wesele). 

W sezonach 1965/66–1975/76 należał do zespołu Bałtyckiego Teatru Dramatycznego w Koszalinie, był popularnym i lubianym aktorem, zagrał wiele dobrych ról. Były to: Eugeniusz (Tango), Chłop (Anioł na dworcu) – 1967; Anzelm (Pierwszy dzień wolności, 1968), Miechodmuch (Krakowiacy i Górale, 1969), Dziadek (Grupa Laokoona), Brighella (Król Jelonek) – 1971; Henryk (Wyszedł z domu, 1972), Ciaputkiewicz (Grube ryby, 1973), Ksiądz (Ballada o tamtych dniach, 1975), Dulski (Moralność pani Dulskiej, 1976), a także Radost (Śluby panieńskie, 1968) i tytułowa w Panu Jowialskim (1970). W sezonach 1976/77–1978/79 występował w Teatrze Dramatycznym w Elblągu, np. jako: Pustelnik (Balladyna, 1976), Fierapont (Trzy siostry, 1978), Pastor Kimball (Opera za trzy grosze, 1979). Na początku 1980 wrócił do teatru w Koszalinie i pozostał w nim do 31 stycznia 1981; jego ostatnie role to: Grzegorz (Kordian, 1979) i Ojciec Żanet (W imię ziemi i słońca, 1980). Był współautorem libretta (ze Zbigniewem Lipczyńskim) Białej wilczycy. 

Był dobrym aktorem drugiego planu, cenionym przez recenzentów od początku swojej kariery, np. jego rola w Mirandolinie była „kreacją pełną klasycznego sensu”, a gra „ekonomiczna, wypracowana i najszlachetniejszego rodzaju” (Stefan Otwinowski); epizodyczną, groteskową postać Propotieja „rozbudował aktorsko”, uczynił sugestywną, choć środki aktorskiego wyrazu stosował z umiarem; niewielką rolę w Huzarach zagrał „z dowcipem i humorem, rzeczywiście żywym i przekonującym” (Zygmunt Greń) i według Sławomira Mrożka, z całej obsady czuł się najswobodniej, bo

zawsze gra sam sobie, ponieważ jest to aktor

o indywidualistycznym talencie i wdzięku właśnie

rewiowo-komediowym.

Jako Żyd w Weselu był „bezbłędny”, a dialogi z Panem Młodym i Księdzem prowadził „z finezyjną ironią” (Maria Bechczyc-Rudnicka). Rolę Pustelnika grał

pół śpiewając swój tekst, nie bez akcentów parodystycznych, jakby ukazywał nam postać z jakiegoś dawnego teatru 

(Ewa Moskalówna),

a Miechodmucha z „wysoką klasą aktorstwa komicznego” (August Grodzicki). Jedna z ostatnich postaci, Fierapont była

wielką rolą dającą nam to, co teatr może nam dać najlepszego, co każe nam uwierzyć w sceniczną fikcję – prawdziwe wzruszenie 

(Ewa Moskalówna). 

Bibliografia

Almanach 1982/83; Dąbrowski: Na deskach t. 1, 2 (il.); Jego siła; Linert: T. Śląski; O. Pałamarczuk: ... A muzi nie małczali. Lwiw: 1941–1944 roki, Lwów 1996; Profile kultury, Koszalin 1974; Sto lat Starego Teatru; Wilski: Szkolnictwo; Wydrzyński s. 63, 80, 121, 162, 179 (il.); Żuchowski: Panorama; Dz. Pol. 1953 nr 279 (J. Zagórski); Echo Krak. 1956 nr 174 (S. Mrożek); Gaz. Krak. 1953 nr 273 (Z. Greń); Głos Wybrz. 1976 nr 261 (E. Moskalówna), 1978 nr 25 (E. Moskalówna); Kamena 1964 nr 24 (M. Bechczyc-Rudnicka); Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 268, 269, 1974 z. 3–4 s. 488, 1997 z. 1–4 s. 719; Teatr 1952 nr 1 (S. Otwinowski); Tygiel 1996 nr 18 (il.); Życie Warsz. 1969 nr 304 (A. Grodzicki); Akt zgonu. Arch. USC Koszalin; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.cyfrowe-muzeum.stary.pl 

Ikonografia

M. Demczuk: F. jako Konfident (Niemcy), rys., kredka, 1949 – MHKraków; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, Stary T. Kraków.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Jerzy Eustachy Fitio (28 VIII 1907 Lwów - 6 IX 1982 Koszalin), aktor, śpiewak. We Lwowie rozpoczął studia prawnicze, równocześnie statystował w teatrze. W 1927 przygotowywał się do zawodu aktorskiego w studio teatr, otwartym tu przez Wandę Siemaszkową, w 1935 był słuchaczem wydz. sztuki aktorskiej PIST w Warszawie. W l. 1936-39 grał w T. Miejskich we Lwowie, uczył się też śpiewu u Adama Didura. W l. 1939-41 był solistą (tenorem) Państw. T. Opery i Baletu we Lwowie, w sez. 1944/45 występował tu w Polskim T. Dramatycznym. W l. 1945-48 był aktorem T. Śląskiego w Katowicach, w trakcie sez. 1948/49 przeszedł do zespołu T. Dramatycznych w Krakowie, w l. 1953-55 występował w krak. T. Satyryków, w sez. 1955/56 w Starym T. w Krakowie, później związany był z filmem, a także z T. Syrena i Buffo w Warszawie, w sez. 1960/61 grał w T. Rozmaitości we Wrocławiu, 1961/62 w T. im. Mickiewicza w Częstochowie, 1962/63 w Operetce Lubelskiej, w l. 1963-65 w T. im. Osterwy w Lublinie, 1965 - 76 w Bałtyckim T. Dramatycznym w Koszalinie, 1976-79 w T. Dramatycznym w Elblągu, od sez. 1979/80 ponownie w Koszalinie. Grał m. in. Chlestakowa ("Rewizor" Gogola), Żyda ("Wesele" Wyspiańskiego), Radosta ("Śluby panieńskie" Fredry), Kręckiego ("Romans z wodewilu" Krzemińskiego), Jowialskiego ("Pan Jowalski" Fredry), Ciaputkiewicza ("Grube ryby" Bałuckiego), Ryjka ("Sen nocy letniej" Shakespeare'a), Anzelma ("Pierwszy dzień wolności" Kruczkowskiego), Williama ("Szczygli zaułek" Shawa), Grzegorza ("Kordian" Słowackiego). Źródło: Almanach sceny polskiej 1982/83. Tom XXIV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.