Janina Kaniewska
KANIEWSKA Janina, zamężna Grabowska (działała 1916–1936),
tancerka.
W lipcu 1916 z zespołem baletu Teatru Wielkiego w Warszawie występowała w Dolinie Szwajcarskiej, tańczyła Ivettę (Rococo), w sezonie 1917/18 nadal w zespole Teatru Wielkiego, tańczyła np. w Afrykance. Potem występowała w warszawskich teatrzykach Sfinks (1918, 1919) i Nietoperz (1921, 1922). W 1922 była aspirantką Związku Artystów Scen Polskich. Od sezonu 1922/23 była wymieniana w zespole baletowym Teatru Wielkiego jako jedna z wyróżniających się tancerek. Występy Kaniewskiej odnotowywali krytycy muzyczni prasy warszawskiej, pisząc z uznaniem o jej umiejętnościach technicznych, temperamencie scenicznym, ładnej prezencji.
Występowała w spektaklach baletowych i w scenach tanecznych w operach, m.in.: w tańcu Wiślanek i Krasawic (Pan Twardowski Ludomira Różyckiego; 1921, 1922), w tańcu Motyli (Bajka Ludomira Michała Rogowskiego, 1923), jako Stella (Opowieści Hoffmanna, 1923), w Pas de trois (Jezioro łabędzie, 1925 i 1930), w Tańcach połowieckich Tatarów (1925), Szopenianie (1925, 1928 i 1930), w Nocy Walpurgi z opery Faust (w tańcu Hesperyd i Gracji, 1924 i 1928 oraz w tańcu Hetery, 1930), jako Bebe (Wieszczka lalek, 1927), Biruta (Syrena, 1928), Nimfa (Zaczarowany kurant, 1928), w tańcu Odalisek (Szeherezada, 1929), w czardaszu (Święto ognia, 1930), w kankanie (Orfeusz w piekle, 1930), w tańcu Księżniczek (Ognisty ptak, 1931), w wieczorze baletowym w choreografii Piotra Zajlicha: Na kwaterze i Faun i Psyche (1931), w tańcu wschodnim (Giuditta, 1934), w tańcu Gamelan i Rusałek (Pan Twardowski, 1934), w tańcu góralskim (Kupała, 1934). Z zespołem baletowym Teatru Wielkiego występowała na porankach tanecznych w Teatrze Polskim w Warszawie (wrzesień 1924), w Teatrze Scala w Łodzi (październik 1924), w Sali Starego Teatru w Krakowie.
Od sezonu 1934/35, kiedy kierownictwo artystyczne nad baletem warszawskim objął Jan Ciepliński, została pierwszą solistką. Tańczyła Piękną Helenę (Noc Walpurgi, 5 grudnia 1934) i w tej roli wystąpiła też u boku Serge Lifara w czasie jego występów w Teatrze Wielkim (26 lutego 1935). Ostatnie partie taneczne w Teatrze Wielkim wykonywała m.in. w programie baletowym W krainie tańca (22 kwietnia 1935), w operetkach Hrabia Luksemburg (tańczyła kankana, 3 czerwca 1935) i Kwiat Hawai (na czele zespołu „Hawai-Girls”, 21 lutego 1936) oraz w balecie Wesele w Ojcowie (27 maja 1936). Tańczyła potem na scenie teatru Wielka Operetka w Gejszy (12 czerwca 1936) oraz w Trzech walcach (6 sierpnia 1936).
Pisała o niej Bożena Mamontowicz-Łojek:
Janina Kaniewska, od wielu lat znana i ceniona tancerka – «rekordzistka silnych point w balecie warszawskim» za dyrekcji Jana Cieplińskiego awansowała na stanowisko pierwszej solistki. Tańczyła m.in. w Aidzie taniec egipski, w Carmen miała «efektowne solo», a także «doskonały duet», w Divertissement tańczyła w «skocznym trojaku», solowy taniec wschodni, kujawiaka w duecie z Wacławem Wierzbickim i taniec meksykański z Mieczysławem Pianowskim. Doskonała była
w mazurze ze Strasznego dworu, czardaszu z Coppelii.
Zdaniem H. Lińskiego
największy triumf odniosła wszakże w Nocy Walpurgi, gdzie otrzymała najbardziej odpowiednią dla siebie rolę – Pięknej Heleny.
Bibliografia
Mamontowicz-Łojek: Terpsychora (il.); Parnell: Moje życie; Poskuta-Włodek: Dzieje 1918–39; Sempoliński: Wielcy artyści (tu błędnie jako Maria K.); Turska: Przewodnik; Kur. Warsz. 1919 nr 199, 218, 358, 1921 nr 326, 1924 nr 255, 1928 nr 112, 1929 nr 60, 1934 nr 292, 334, 1935 nr 53, 72, 153, 276, 277, 1936 nr 51, 160, 219; Muzyka 1928 nr 4–5; Prz. Teatr. i Film. 1924 nr 17, 19; Prz. Teatr. i Kinematogr. 1922 nr 3–4; Scena Pol. 1922 z. 11–12,1929 z. 2; Światowid 1935 nr 18, 33; Pudełek: Materiały 1915–39; Spis ZASP 1923.
Ikonografia
Fot. – MTWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
