Osoby

DOBROWOLSKI Andrzej (11 sierpnia 1924 Kraków – 18 lutego 1986 Kielce),

reżyser. 

Był synem prawnika Stanisława Dobrowolskiego i Krystyny z Siedleckich; mężem inspicjentki Krystyny Dobrowolskiej z Jurkiewiczów (ślub 30 kwietnia 1966 w Kielcach). Był uczniem gimnazjum najpierw w Warszawie, a w 1937–39 w Siemianowicach Śląskich. Jesienią 1939 z rodzicami przedostał się do Rumunii, a potem do Francji i Wielkiej Brytanii. Maturę zdał w maju 1942 w polskim Liceum Męskim im. Słowackiego w Szkocji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i z 1 Dywizją Pancerną generała Stanisława Maczka przebył kampanię na froncie zachodnim. Podczas wojskowej służby okupacyjnej na terenie Niemiec pracował w redakcjach polskiej prasy wojskowej, pisząc o kulturze. Po demobilizacji zamieszkał w Paryżu, gdzie, jak podał w życiorysie, uczęszczał na wykłady w Akademii Sztuki Dramatycznej. 

We wrześniu 1947 przyjechał do Krakowa; był tu wolnym słuchaczem w Państwowej Szkole Dramatycznej i w 1948 asystentem reżysera w Teatrach Miejskich. W roku akademickim 1948/49 został przyjęty na Wydział Reżyserski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi. Podczas studiów był asystentem reżysera w Łodzi w Teatrze Wojska Polskiego (Młoda gwardia, 1949), także w Warszawie w Teatrze Polskim (1949) i w Teatrze Narodowym (1951), a etatowo pełnił tę funkcję w Teatrze Syrena (sezon 1950/51 i 1951/52) oraz w Teatrze Nowym (lipiec-październik 1952).

Dopiero w 1964 zdał egzamin dyplomowy i uzyskał uprawnienia reżysera, ale przez wszystkie te lata w teatrach reżyserował. Samodzielną działalność rozpoczął w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie przedstawieniem Niemców (28 lutego 1953). W kolejnych sezonach był na etacie: w Teatrze Ziemi Opolskiej (1953/54), Teatrach Dramatycznych we Wrocławiu (1954/55–1961/62), Teatrach Dolnośląskich w Jeleniej Górze i Wałbrzychu (1962/63), Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach i Radomiu (1963/64–1975/76). Od 15 kwietnia 1977 do 28 lutego 1978 był kierownikiem Wydziału Kultury Urzędu Miejskiego w Radomiu, a po tej krótkiej przerwie, od sezonu 1978/79 do końca życia ponownie pracował jako reżyser w Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach. 

Gościnnie reżyserował m.in. w: Teatrze im. Osterwy w Lublinie (1954/55 i 1955/56), Teatrze im. Fredry w Gnieźnie (1956/57), Teatrze Polskim w Szczecinie i Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu (1961/62), Teatrze im. Węgierki w Białymstoku (1968/69, 1970/71), Teatrze Ziemi Opolskiej (1971/72), Teatrze Ludowym w Nowej Hucie (1973/74), Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie (1976/77). 

Reżyserował przedstawienia z różnorodnego repertuaru. W pierwszych latach pracy we Wrocławiu zwrócił uwagę dwoma spektaklami: Huzarzy (1955) i Kaprysy Marianny (1956), których lekkość, żywe tempo, zabawne postaci, komediowe intrygi były wtedy w teatrze ożywczą nowością. Wybijającym się przedstawieniem w jego reżyserii z tego okresu był też Amfitrion 38 w inscenizacji Bohdana Korzeniewskiego (1957). Przede wszystkim jednak, jak i pisał Józef Kelera, we Wrocławiu Dobrowolski wraz z Arturem Młodnickim

tworzyli zaplecze i podstawowy drugi plan dla świątecznych przedstawień Rotbauma. Obaj też określali właściwe oblicze teatru w jego pracy codziennej i «użytkowej». 

Na scenach wrocławskich, poza sztukami wymienionymi, reżyserował też np.: Igraszki z diabłem w inscenizacji Leona Schillera (1954; przedtem w 1954 w Opolu, a potem w 1955 w Lublinie), Zaproszenie do zamku (1956), Malborough wyrusza na wojnę (1957), W sieci (1958), Szkołę żon (1958), Niespodziankę (1959), cieszący się uznaniem krytyki Bunt na USS „Caine” (1959), Pierwszy dzień wolności (1960), Kuglarzy (1960), Wesele Figara (1961), Ucztę morderców (1962). W Kielcach także realizował różnorodny repertuar, ale nie swój, lecz dyrekcji teatru, toteż wiele jego przedstawień, jak zawsze rzetelnych, nosiło tu cechy poprawności, ale ujawniało brak reżyserskiej i artystycznej odwagi. Taki był np. Kordian (1965), w którym według Jana Pawła Gawlika

ostrożność i pewne niezdecydowanie interpretacyjne popchnęło przedstawienie w stronę rapsodycznej statyczności i odebrało mu rytm, nerw i żywość.

W szczególnie oczekiwanym w Kielcach Przedwiośniu (1968), według Gawlika

tekst był z Żeromskiego, ale teatr – z Mniszkówny. Teatr pozbawiony kompresji, obliczony na łatwy efekt i tanie wzruszenie, zagubiony wśród prawdziwych dramatów

i rozczarowań Przedwiośnia.

Podobne zarzuty powierzchownego czytania i interpretowania tekstu padły po wystawieniu Panny Julii w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie (1974). Wśród wielu przedstawień Dobrowolskiego w teatrze kieleckim były też takie, jak: Uciekła mi przepióreczka (trzykrotnie: w 1964 – inscenizacja „czysta, klarowna”, ale „bez bohaterów”; potem w 1973 i 1975), Czarująca szewcowa (1965), Dożywocie (1966), Kotka na torach (1967), Pan Jowialski (1967), Dramat Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (1969), Apetyt na czereśnie (1970), Cyd (1972), Mieszczanie (1973), Fantazy (1975), Rozmowy z katem (1979), Kaprysy Marianny (1981), Indyk (1982), Wejście na Fudżi-Jamę (1983), Dwa teatry (1984), Tango (1985). 

Ze sztuk reżyserowanych przez niego na innych scenach warto wymienić w Jeleniej Górze: Niespodziankę i bardzo udanego Ruy Blasa (1959) oraz powtórzenie wrocławskiej inscenizacji Kaprysów Marianny (1963); w Szczecinie: Dowód osobisty, który osiągnął „sukces kasowy” (1962); w Gnieźnie: Magazyn mód i Ożenić się nie mogę (1969); w Białymstoku: Pannę mężatkę (1968), Wieczór Trzech Króli (1970) oraz Parady (1971); w Opolu: Sprawę (1971); w Rzeszowie: Staroświecką komedię (1976). 

Bibliografia

Almanach 1985/86; Cały świat gra komedię; Jego siła; Kelera: Wrocław; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Mrozińska: Szkoła; Mrozińska: Trzy sezony; Sośnicki: Z sezonu; 100 lat t. w Kielcach; T. Polski Wrocław 1945–65; 30 lat T. im. S. Żeromskiego Kielce- Radom, Kielce 1975; T. w Jeleniej Górze; T. w Kielcach 1944–95; Wołoszyński: W trosce o teatr; Echo Dnia 1986 nr 36, 37; Gaz. Krak. 1974 nr 88; Sł. Ludu 1964 nr 264 (J.P. Gawlik). 1965 nr 295 (J.P. Gawlik), 1968 nr 472 (J.P. Gawlik), 1986 (23 II); Akta (fot.), ZASP; Programy i wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl; Inf. żony, Krystyny Dobrowolskiej.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Andrzej Dobrowolski(11 VIII 1924 Kraków - 18 II 1986 Kielce), reżyser. W czasie II wojny świat. Był żołnierzem PSZ na Zachodzie, do kraju wrócił w 1947. Wkrótce rozpoczął studia na wydz. reżyserskim warsz. PWST (ukończył w 1953). był reżyserem T. Ziemi Opolskiej (sez. 1953/54), T. Polskiego we Wrocławiu (1954/62), T. Dolnośląskich w Jeleniej Górze (sez. 1962/63), T. im. Żeromskiego w Kielcach (1. 1963-76), T. im. Siemaszkowej w Rzeszowie (sez. 1976/77) i ponownie T. im. Żeromskiego w Kielcach (1.1978-86). Gościnnie współpracował z t. w Warszawie, Kaliszu, Krakowie, Szczecinie, Lublinie i Białymstoku. Reżyserował m.in. "Młodą Gwardię" Fadiejewa, "Igraszki z diabłem" Drdy, "Ballady i romanse" Maliszewskiego, "Szkołę żon" Moliere'a, "Niemców" Kruczkowskiego, "Kaprysy Marianny" Musseta, "Uciekła mi przepióreczka" Żeromskiego, "Fantazego" Słowackiego, "Tango" Mrożka. Źródło: Almanach sceny polskiej 1985/86. XXVII. Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 1993.