Osoby

HAJDAMOWICZ Zofia, primo voto Grabiańska, secundo voto Studentowicz (9 marca 1907 Wilno – 8 sierpnia 1993 Poznań),

aktorka.

Była córką Jana Hajdamowicza, administratora dóbr Tyszkiewiczów, i Heleny z domu Rynkun; jej pierwszym mężem był Ryszard Grabiański, oficer Wojska Polskiego (ślub w 1929 w Aleksandrowie Kujawskim), drugim Kazimierz Studentowicz, ekonomista i publicysta (ślub w 1962). Kształciła się w Wilnie; uczęszczała do Gimnazjum Nazaretanek oraz uczyła się śpiewu w Konserwatorium Muzycznym. W 1924–27 studiowała w Oddziale Dramatycznym przy Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Jej pierwsze występy, to role w wileńskim Teatrze Polskim: m.in. w 1924 Amelia (Szkoła kokot), a w 1927 Simona (Radość kochania).

Po ukończeniu studiów, na sezon 1927/28 została zaangażowana do Teatru Polskiego w Katowicach, gdzie zagrała m.in.: Zuzię (Oj młody, młody), Marysię (Ptak), Mańkę (Pan Damazy). W sezonach 1928/29 i 1931/32 występowała w Teatrze Miejskim w Toruniu, w takich rolach, jak: Opętana (Głaz graniczny), Maria (Panna z dobrego domu), Grace (Tajemnica powodzenia), Maryla (Dziady), Maryna (Wesele) oraz w operetkach, np. jako: Kondja (Róża Stambułu), tytułowa Katia tancerka, Thea (Gwiazda filmu), Korynna (Nitouche), Roxana (Gdy zapadnie noc). Cieszyła się dużym powodzeniem u publiczności i uznaniem krytyki.

Artystka o bardzo wdzięcznej aparycji i zdolnościach wokalnych,

pisano przy okazji występu w Róży Stambułu; w dramacie, np. w Głazie granicznym, jej grę cechował

szlachetny artyzm, tak piękny, że niejednokrotnie wstrząsał widownią.

Od sezonu 1932/33 do 1939 występowała w Teatrach Miejskich w Wilnie, m.in. jako: Żona (Handlarze sławy), Violetta (Kobieta, która zabiła), Rudi (Bessie), w operetkach i komediach muzycznych: Cudowny połów, Krysia leśniczanka, Lady Chic, Peppina, Cnotliwa Zuzanna. Współpracowała z wileńską rozgłośnią Polskiego Radia. Po wybuchu II wojny światowej mieszkała nadal w Wilnie, do 1941 występowała w Teatrze Komedii Muzycznej „Lutnia” i Teatrze Młodego Widza; w czasie okupacji niemieckiej zajmowała się handlem. Po wznowieniu działalności polskich teatrów w sierpniu 1944, znalazła się w zespole Polskiego Teatru Dramatycznego, zagrała Panią Eynsford-Hill (Pigmalion, premiera 24 marca 1945).

W połowie maja 1945 przybyła z zespołem wileńskim do Torunia i została zaangażowana do Teatrów Miejskich, gdzie grała do końca sezonu 1947/48. W sezonie 1948/49 występowała w Teatrze Polskim w Poznaniu, w 1949/50 i 1950/51 w Teatrze Polskim w Szczecinie, a w 1951/52 w Ludowym Teatrze Muzycznym w Warszawie. W sezonach 1952/53–1958/59 była aktorką Teatru Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, w 1955/56 i 1956/57 grała też w Teatrze Satyry w Poznaniu, w 1959/60 i 1960/61 należała do zespołu Teatru im. Węgierki w Białymstoku. We wrześniu 1961 przeszła na emeryturę.

Była zdolną aktorką, grała z równym powodzeniem role dramatyczne, jak i komediowe. Obdarzona urodą, do końca kariery scenicznej zachowała młody wygląd, co pozwalało jej długo grać role amantek. Krytycy cenili jej warsztat aktorski, chwalili grę, którą cechowała subtelność, dyskrecja środków wyrazu, swoista elegancja. Potrafiła też tworzyć postaci charakterystyczne, wyraziste, mocne. Cieszyła się sympatią i szacunkiem środowiska związanego z teatrem.

Wśród jej ról powojennych warto wymienić takie, jak: Hipolita (Sen nocy letniej), Laura (Dwa teatry) – 1946; Gospodyni (Wesele, 1947), Idalia (Dewaluacja Klary, 1948); Szambelanowa (Krzyk jarzębiny, 1949), Anna Andrejewna (Rewizor, 1950), Juliasiewiczowa (Moralność pani Dulskiej, 1951), Wassa (Wassa Żeleznowa, 1953); Zofia Parmen (Grzech), Dorymena (Balik gospodarski) – 1954; Elmira (Świętoszek), Ada (Lekkomyślna siostra), George Sand (Lato w Nohant), Safona (Achilles i panny) – 1955; Sostrata (Mandragora, 1956), Anna (Przygoda florencka, 1958), Hekuba (Wojny trojańskiej nie będzie, 1959); Linda (Śmierć komiwojażera), Mełanija (Jegor Bułyczow i inni) – 1961.

Bibliografia

Almanach 1992/93; Byrski: Teatr-radio s. 120; Cały świat gra komedię; Ciecierski: Zwyczajne życie; Kuchtówna: Wielkie dni (il.); Kwaskowski s. 98, 100, 101; Nawrat: Repertuar; 80 lat t. w Toruniu; Sobański: Teatr Pol. na Śląsku; Sośnicki: 40 lat; Wilski: Szkolnictwo; Gaz. Pom. 1955 nr 67 (R. Danecki); Ilustr. Kur. Pol. 1953 nr 294, 1954 nr 95, 1955 nr 257; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 263; Teatr 1993 nr 10; Akta, Książnica Pomorska Szczecin, ZASP (fot.); Hernik Spalińska: Repertuar; Programy, IS PAN; Almanach 1944–59; Inf. córki, Aldony Rudnickiej.

Ikonografia

Fot. – IS PAN, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.