Osoby

HEBANOWSKI Stanisław Walery Franciszek Walenty, także Hebanowski-Dobrogoyski (25 stycznia 1912 Brzostków w Poznańskiem – 18 stycznia 1983 Gdynia),

kierownik literacki i artystyczny teatru, reżyser. 

Był synem Bogumiła Hebanowskiego, dr. praw, dziedzica Brzostkowa, i Zofii z Ponikiewskich; wnukiem architekta, projektodawcy i budowniczego gmachu Teatru Polskiego w Poznaniu, Stanisława Hebanowskiego. Czterokrotnie żonaty: z Wandą z domu Makowską, secundo voto Andrzejewską (ślub w 1933, rozwód w 1934); z tłumaczką literatury pięknej i naukowej Heleną Kęszycką (ślub 18 maja 1935, rozwód w 1948); z Krystyną Chorzemską, secundo voto Kummant (ślub w lipcu 1948) i aktorką Ireną Maślińską (1918–2002; ślub 2 grudnia 1967). 

Po uzyskaniu w 1929 świadectwa dojrzałości w Gimnazjum Klasycznym im. Kościuszki w Jarocinie, zapisał się na Wydział Prawno-Ekonomiczny Uniwersytetu Poznańskiego, od października 1931 przeniósł się na Wydział Humanistyczny, gdzie studiował filozofię i historię sztuki (brak informacji o uzyskaniu dyplomu). W czasie studiów debiutował jako poeta na łamach poznańskiego miesięcznika „Prom” (1931). 

Po wybuchu II wojny światowej, wysiedlony wraz z rodziną przez Niemców, znalazł się w obozach przesiedleńczych w Cerekwicy, później w Opocznie. Od 1940 zamieszkał w Warszawie, gdzie prowadził klub brydżowy w barze aktorów „Pod Znachorem”, a potem w kawiarni „Ziemiańska”. W grudniu 1943 aresztowany, więziony był na Pawiaku do stycznia 1944. Powstanie przeżył w Warszawie, przeszedł przez obóz w Pruszkowie, a potem, do stycznia 1945, przebywał w majątku Wielowieyskich w Lubczy pod Jędrzejowem. 

W 1945–46 pracował kolejno w referatach kultury: Starostwa w Jarocinie, Zarządu Miejskiego w Gnieźnie i Urzędu Miejskiego w Poznaniu. W 1946–48 był naczelnikiem Wydziału Oświaty, Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego w Poznaniu. W sezonie 1947/48 został kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Poznaniu, a w 1948/49 Opery Poznańskiej; od 1949/50 do 31 grudnia 1959 ponownie był kierownikiem literackim Teatru Polskiego. Wprowadził na tę scenę zapomniane dramaty polskie.: Ruchome piaski (premiera 22 lutego 1952), które zrobiły

niespodziewaną karierę i przeszły przez multum scen

(Stanisław Marczak-Oborski)

oraz, we własnej adaptacji: Podlotka (premiera 4 lipca 1952) i Rozbójnika salonowego (premiera 7 lipca 1955). W 1953 w Teatrze Polskim odbyła się premiera Kandydata, który był pierwszym przekładem Hebanowskiego na tę scenę, a w 1958 Niestałości serc, także przełożonej dla tego teatru. Jako reżyser debiutował 27 marca 1952 II aktem Lukrecji Borgii. W 1957–59 kierował, wraz z Markiem Okopińskim i A. Matuszewskim, Teatrem Atelier, działającym przy Związku Polskich Artystów Plastyków w Poznaniu. Jego inauguracja odbyła się w listopadzie 1958 polską premierą Końcówki w inscenizacji Hebanowskiego i Matuszewskiego (uznawaną też za debiut reżyserski Hebanowskiego); w tym samym roku wystawiono Nieśmiertelnych (inscenizacja Hebanowski i Matuszewski) i Zwierzęta hrabiego Cagliostro (inscenizacja Hebanowski, Matuszewski i Okopiński). 

W końcu 1959 odszedł z Teatru Polskiego w proteście przeciw zwolnieniu przez miejscowe władze Tadeusza Byrskiego ze stanowiska dyrektora teatru. W sezonie 1960/61 został kierownikiem literackim Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, z którym współpracował już w 1954 oraz w sezonie 1957/58, jako doradca literacki. W ciągu trzech lat (do 1963), z Okopińskim, ówczesnym dyrektorem, sprawił, że scena zielonogórska zaliczana była do najciekawszych w kraju. Był nie tylko doradcą dyrektora, ale wpływał na kształt artystyczny teatru poprzez dobór repertuaru i interpretację sztuk, uczestniczył w próbach. Obaj artyści starali się przewartościować znany dotąd repertuar, wystawiali dramaty rzadko grywane (np. Ryszarda II). Odbyła się też prapremiera Barbary, jeszcze Gasztołdowej żony (13 maja 1961 roku) w adaptacji Hebanowskiego i premiera Anioła i czarta (1962) w jego przekładzie. 

W poznańskim Teatrze Satyry Hebanowski reżyserował Żonę na niby we własnym przekładzie (polska premiera 6 maja 1960). Równocześnie, w 1961–63 współtworzył w Poznaniu Teatr 5, który był kontynuacją Teatru Atelier. Styl i program pozostał ten sam;

scenki osobne Hebanowskiego były jedynymi w życiu teatralnym Poznania zjawiskami o skonkretyzowanym profilu programowym i artystycznym. Szturmowały stereotypy inscenizacyjne, prowokowały swą formułą sceniczną, poszukiwały nowych rejonów repertuarowych bez ulegania zarazem sezonowym modom, [...] skupiały się na intelektualnej penetracji obszarów zapoznanych przez teatr oficjalny 

(Andrzej Żurowski).

W jego reżyserii (także adaptacji) odbyły się tu polskie premiery, w 1961: Nieporozumienia Alberta Camusa (13 maja) i Eutydema (2 listopada); w 1962: Malowidła na drzewie (19 marca) i Rozmów zmarłych (1 października); w 1963: Lamentu (26 lipca) i premiera Kwidam, a w 1964 Niebezpiecznych związków. W sezonach 1963/64–1968/69 był po raz trzeci kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Poznaniu i kontynuował współpracę z Okopińskim, dyrektorem do 1967. W przekładzie Hebanowskiego wystawiono: Iluzję (1964), Dziecinnych kochanków (1965), Słowa Boże (prapremiera 14 stycznia 1966), w jego adaptacji W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissę Teofanu (1967). Reżyserował Lato Romaina Weingartena (1968) oraz Kuszenie św. Antoniego (1969). W 1963–69 współredagował „Proscenium”, pismo wydawane przez Teatr Polski.

W sezonach 1969/70–1972/73 był kierownikiem literackim, a w 1973/74–1979/80 kierownikiem artystycznym Teatru Wybrzeże w Gdańsku. (W 1973 w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin reżyserski. Wygłosił rozprawę pt. „Reżyseria sztuki Fernando Arrabala Cmentarzysko samochodów”.) Lata pracy w Gdańsku były najbogatszymi w jego dokonaniach. Kontynuował model teatru, który zapoczątkował jeszcze w Atelier i Teatrze 5, ale zarazem go poszerzył. Wyreżyserował ponad 20 premier, które według Żurowskiego można ułożyć w trzy cykle.

Pierwszy, to zestaw przedstawień kameralnych dramaturgii współczesnej o charakterze egzystencjalnym: Czekając na Godota (1970), Maleńka Alicja (nagroda na XIII Festiwalu Teatrów Polski Północnej, Toruń, 1971), Cmentarzysko samochodów (1972), Nieprzyjaciel (1973), Nieporozumienie (1978) oraz bezpośrednio z tym kręgiem problemowym związane: Helena Eurypidesa (także przekład) i Teatr odwiecznej wojny (1976). W ich interpretacjach próbował odpowiedzieć na pytania o sens ludzkiego istnienia, cierpienia, granice rzeczywistości i fikcji, „światłości” i „ciemności”, życia i śmierci; rozważał wieloznaczność świata, od jego komizmu do tragizmu.

Następną serię stanowiły „sprawy Polaków”, dramaty z repertuaru narodowego, w adaptacji Hebanowskiego były to: Termopile polskie (1970), Cyganeria warszawska (1975), Samuel Zborowski (1977) oraz: przypomniany sprzed pół wieku Sen Felicji Kruszewskiej (nagroda na XVI Festiwalu Teatrów Polski Północnej, Toruń, 1974), Wesele (1976), ponownie W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu (1978) i Wychowanek (nagroda na XIX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych, 1979). W tym repertuarze skupił

spojrzenie na narodzie, jego dziejach i perspektywach, na kraju traktowanym jako uniwersum wobec jednostki w sprawy tego kraju zawikłanej 

(Żurowski).

Te dwa cykle „reżyserskiej penetracji” poszerzają: Zeszłego lata w Czulimsku (polska premiera 16 listopada 1974), Ostatnie dni Csáka (polska premiera 20 września 1975), Anegdoty prowincjonalne (1979), Anioł i czart (1974), Triumf miłości (polska premiera 7 grudnia 1979; także przekład), Makbet (1980), Złodziej idealny (prapremiera 10 października 1980) i Zemsta (1982).

Wracając „do teatru swojej inicjacji”, w Operze Bałtyckiej w Gdańsku reżyserował Króla Rogera (1974), Samsona i Dalilę (1975) oraz Faworytę (z Florianem Skulskim, 1978), a w Teatrze Marcinek w Poznaniu miniaturę operową Lekcja fruwania (1959). W opinii Jerzego Waldorffa był

jednym z tych jeszcze u nas rzadkich, którzy operowy spektakl nie tylko widzą, ale i słyszą.

Dnia 1 września 1980 przeszedł na emeryturę. W sezonie 1982/83 był dorywczo konsultantem literackim Teatru Polskiego w Poznaniu; reżyserował na tej scenie Zakładnika (1982). W grudniu 1982 roku przyjął propozycję wystawienia Czekając na Godota w Teatrze Współczesnym w Szczecinie. Zmarł nagle 18 stycznia 1983 na dworcu kolejowym w Gdyni, w drodze na próbę do Szczecina; premiera odbyła się 25 lutego 1983. Pośmiertnie przyznano Hebanowskiemu nagrodę na XXV, Jubileuszowym Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu (1983).

Współpracował z rozgłośniami Polskiego Radia w Poznaniu i Gdańsku. Reżyserował w Teatrze Telewizji, m.in.: Malowidło na drzewie (1973), Rogacza wspaniałego (1978; był autorem scenariusza), Obrzęd (1980), Czerwony bukiet (1981), Wychowankę (emisja w 1984). 

W 1958 w Poznaniu wydał tom opowiadań pt. Ślady czasu. Publikował artykuły o tematyce literackiej i teatralnej (wiele tekstów poświęcił Wilamowi Horzycy); recenzje teatralne zamieszczał w „Gazecie Poznańskiej”, „Odrodzeniu”, „Głosie Wielkopolskim”, „Zeszytach Teatralnych”, „Tygodniku Zachodnim” oraz w programach teatralnych. W 1948–49 redagował poznański miesięcznik „Echo Teatralne i Muzyczne”. O teatrze poznańskim pisał w „Kronice Miasta Poznania”: 1949 nr 4 (Trzydziestolecie Opery Poznańskiej), a trzy części rozprawy Teatry poznańskie w latach 1945–1959 drukował kolejno w: 1962 nr 4, 1963 nr 4 i 1965 nr 4. W 1975, na jubileusz Teatru Polskiego w Poznaniu, ukazała się publikacja Teatr Polski w Poznaniu 1875–1975 z jego artykułem Teatr Polski w latach 1945–1959. Był autorem wstępu do zbioru esejów Jerzego Kreczmara Cały świat gra komedię. Drobiazgi o teoriach i artystach (Warszawa 1982). W „Teatrze” od sierpnia 1981 drukował cykl szkiców-refleksji o teatrze i swoim życiu.

Od 1948 był członkiem Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, od 1950 Związku Literatów Polskich, w 1970–73 członkiem Zarządu Głównego oraz Naczelnej Rady Artystycznej Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, potem członkiem zasłużonym SPATiF–ZASP-u. Wielokrotnie był zapraszany do jury konkursów o tematyce teatralnej. W 1964–66 prowadził konwersatoria z historii teatru na polonistyce Uniwersytetu im. Mickiewicza w Poznaniu, a od 4 grudnia 1977 do 31 sierpnia 1980 wykłady. W 1977–82 był członkiem komisji na egzaminach wstępnych i dyplomowych w Studiu Aktorskim przy Teatrze Wybrzeże w Gdańsku.

Otrzymał liczne nagrody, m.in.: Ministra Kultury i Sztuki II st. w 1963 (z Markiem Okopińskim) i w 1972, Prezesa Rady Ministrów I st. (1979), Order Stańczyka (1972), Nagrodę Artystyczną im. Włodzimierza Pietrzaka (1978). W 1977 został Gdańszczaninem Roku, dwukrotnie (1976, 1977) Reżyserem Roku w plebiscycie Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki im. Iwo Galla.

Był jedną z najciekawszych indywidualności nie tylko w polskim teatrze, ale też w powojennym świecie kultury polskiej. Reprezentował

model bezpośredniego, nierozerwalnego związku literatury

i teatru w twórczości jednego artysty 

(Żurowski).

Swoją integralną wizję świata-sztuki-teatru konstruował konsekwentnie i uparcie, jako odkrywca zapoznanych utworów, tłumacz, adaptator, reżyser, kierownik artystyczny. Kształtowały ją: erudycja, intelektualna wrażliwość, zauroczenia młodzieńcze (np. Eurypidesem, Crommelynckiem) oraz inspiracje, które wynikały ze współpracy w teatrze poznańskim z Horzycą czy z przyjaźni z Jarosławem Iwaszkiewiczem (był miłośnikiem jego twórczości, korespondował z nim, wystawiał dramaty, zapraszał na spotkania artystyczne). „Odgrzebywał” zapomniane, albo nigdy niewystawiane utwory, by rozszerzyć krąg tradycji, wiedzę o naszej przeszłości, skonfrontować ją z dniem dzisiejszym, znaleźć rodowody współczesnej sceny. Swoje odkrycia repertuarowe wywodził z tak zwanych „marginalii” wielkiej literatury i przywracał je na pierwszy plan; była to ważna zasada jego repertuarowych wyborów. 

Teksty, które przygotowywał na scenę, pochodziły z różnych epok (od antyku po współczesność), nie dzielił jednak literatury teatralnej na tragedie, komedie, farsy, nie interesowała go też fabuła, on ją interpretował:

liczyła się dla niego myśl, zakotwiczenie w tradycji, ujęcie ludzkiego losu 

(Zygmunt Greń).

Nie lubił utworów „prościutko moralizujących”, jednoznacznych, nie przepadał za sztuką ludyczną-rozrywkową. Teatr Hebanowskiego, poszukujący, mistyczny i metafizyczny, oparty był przede wszystkim na słowie i wartościach, które ono niesie.

Przy realizacji sztuki staram się trafić w intencję autora. Jest to zobowiązanie,

mówił. Adaptował teksty

w sposób twórczy [...], wierny autorowi, a zarazem scenicznie czuły: aby nie stracić niczego, co mogłoby przemówić do dzisiejszego widza 

(Greń).

Równie ważny dla niego był aktor i reżyser; tłumaczył dramaty (najczęściej z języka francuskiego) oraz przygotowywał adaptacje dla konkretnych teatrów lub reżyserów i z myślą o konkretnych aktorach. Potem były grane na innych scenach, np.: Antygona Sofoklesa od Szczecina (Teatr Współczesny, 1968), poprzez Warszawę (Teatr Mały, 1973), Kielce (1978), po Rzeszów (1982) i Kraków (Stary Teatr, 1984); jej premiera w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku w 1984 w reżyserii Okopińskiego dedykowana była pamięci Hebanowskiego. Kształt przedstawień Hebanowskiego powstawał na próbach; „niczym mag” inspirował aktorów, jakby zza kulis, niezauważalnie.

Miał swoich ulubionych artystów, w Gdańsku byli to: Halina Winiarska, Joanna Bogacka, Zofia Walkiewicz, Henryk Bista, Krzysztof Gordon, Jerzy Łapiński, Stanisław Michalski oraz Marian Kołodziej, który projektował scenografię do prawie wszystkich gdańskich przedstawień Hebanowskiego („tajemnica sukcesu teatru Hebanowskiego tkwiła w dużej mierze w monumentalnym dziele scenografii Mariana Kołodzieja”, twierdziła Ewa Nawrocka). Do grupy reżyserów, którym Hebanowski powierzał „pozycje szczególnie bliskie swemu sercu”, należeli m.in.: Jerzy Kreczmar, Maciej Okopiński, Stanisław Różewicz, Ryszard Major.

Już za życia był legendarną postacią w środowiskach artystycznych, zarówno Poznania, jak i Wybrzeża. Nazywany przez wszystkich Stulkiem, brat-łata, dusza-człowiek, facecjonista, żartowniś, był

ostatnim autentycznym przedstawicielem cyganerii jakby żywcem przeniesionym w drugą połowę XX wieku z atmosfery

i nawyków fin de siécle’u 

(Jan Paweł Gawlik).

Miał niezwykłą umiejętność przebywania z ludźmi, także młodymi, również poza teatrem.

Wokół Hebanowskiego pełno było nie tylko przyjaciół,

ale i zwykłych cmokierów.

Według Marty Fik:

Mało kto z recenzentów pisał o nim krytycznie, nawet gdy były powody [...] Fenomen popularności Hebanowskiego był równie fascynujący jak sama jego osoba.

W 1984 została ustanowiona przez Teatr Polski i Uniwersytet im. Mickiewicza w Poznaniu „Nagroda im. Stanisława Hebanowskiego za najlepszy przekład dramatu publikowanego lub wystawionego”. W 1985 w Teatrze Wybrzeże odsłonięto tablicę pamiątkową, a w 1988 prezentowana była wystawa Stanisław Hebanowski. W teatrze życia – życie w teatrze. W 2003, w 20. rocznicę jego śmierci, w Pałacu Opatów w Oliwie, odbyła się konferencja naukowa Stanisław Hebanowski – powtórki i rewizje; towarzyszyła jej wystawa Ślady czasu. Teatry Stanisława Hebanowskiego. Pokłosiem konferencji była książka Teatry Stanisława Hebanowskiego, Gdańsk 2005.

Imię Stanisława Hebanowskiego nosi Scena Kameralna Teatru im. Kruczkowskiego w Zielonej Górze, a w Gdańsku Mała Scena Teatru Wybrzeże oraz jedna z ulic w tym mieście. Tabl. XIV.

Bibliografia

Czanerle: Panie i panowie; 200 lat t. na Targu Węglowym (nota biograficzna H.; il.); Dziadek: Opera Pozn. 1919–2005; M. Fik: Reżyser ma pomysły, Kraków 1974; Fik: 35 sezonów; Gdańskie teatry osobne; Z. Greń: Czwarta ściana, Kraków 1972; Z. Greń: Taki nam się snuje dramat. Kraków 1978 (cyt.); Marian Kołodziej Theatrum Vitae. Red. Małgorzata Abramowicz, Gdańsk 2012 (A. Żurowski: Sens obrazu; il.); Listy Wilama Horzycy, Warszawa 1991; Pół wieku T. Wybrzeże; 125 lat T. Pol. w Poznaniu (M. Adamczyk-Pietrykowa; il.); Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego t. 2., Gdańsk 1994; Teatry Stanisława Hebanowskiego. Odkrycia, powtórki, rewizje, Gdańsk 2005 (E. Nawrocka; il.); Wspomnienia o Stanisławie Hebanowskim. Red. S. Kaszyński, Gdańsk 1987 (H. Dyktyńska: Kronika życia i twórczości H.; cyt. J.P. Gawlika; il.); Współcześni pol. pisarze i badacze; A. Żurowski: Hebanowski. Monografia artystyczna. Warszawa 1989 (cyt. autora oraz J. Waldorffa, wypowiedzi H.; il.); Katalog wystawy: Stanisław Hebanowski 1912–1983, Gdańsk 1988 (karyk., il.); Dialog 1983 nr 6 (listy H. do J. Iwaszkiewicza, cyt. M. Fik.), 1988 nr 7 (W. Zawistowski); Teatr 1983 nr 3; Tyg. Kult. 1978 nr 1 (wypowiedź H.); Życie Lit. 1962 nr 42 (J.P. Gawlik), 1988 nr 4 (Z. Greń); Życie Warsz. 1983 nr 21; Akta, Arch. Uniw. im. Mickiewicza w Poznaniu (Karty wpisowe Wydz. Prawno-Ekonomicznego 1929/30 i 1930/31 oraz Album Magistrów Filozofii Wydz. Humanistycznego 1932–1936; sygn. 15/K/2 k. 1521), ZASP (fot.); Programy, wycinki prasowe, IS PAN; www.filmpolski.pl; Inf. syna, Juliusza Hebanowskiego. 

Ikonografia

J. Kaliszan: Portret, rzeźba, popiersie, brąz, 1996 – T. Polski Poznań; B. Justus: H. na Pawiaku, akw., 1943, T. Łakomski: Portret „Z tamtej strony Wisły”, karyk., rys., tusz i portret, karyk., rys., tusz oraz M. Kołodziej: Tableau H., rys. – repr.: Wspomnienia o Stanisławie Hebanowskim, Gdańsk 1987; Portrety, karyk., rys. H. autorstwa: A. Bilskiego (1948), cztery NOT-a (T. Nowickiego, 1948, 1954, 1957 i 1958), Baszy (1951), J. Żebrowskiego (1953) i S. Mrowińskiego (1961) – repr. katalog: Stanisław Hebanowski Teatr Wybrzeże w Gdańsku... 1988; NOT (T. Nowicki): Dwa portrety, karyk., rys., tusz (jeden datowany 1969) – MN Poznań; T. Łakomski: Portret, karyk., rys. tusz, repr. Życie Lit. 1976 nr 52; M. Kołodziej: Dwa portrety, karyk., oł., kredka, długopis, 1990 – T. Wybrzeże Gdańsk i 1997 – MNGdańsk, portret, rys. „Hebanowski w pozie myśliciela” (ok. 1970) – własność Haliny Słojewskiej, Gdańsk i cztery autoportrety z H., rys.: tableau „Spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością”, „Portret podwójny” z okazji prem. „Anioła i czarta”, 1974, portret na tle dwóch projektów scenografii do „Cmentarzyska samochodów”, 1972 i portret z okazji prem. „Snu”, 1974 – repr. Teatry Stanisława Hebanowskiego. Gdańsk 2005; Fot. — ITWarszawa, MNGdańsk.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Stanisław Hebanowski (25 I 1912 Brzost­ków k. Jarocina - 18 I 1983 Gdynia), reży­ser, kier. lit. i art. teatru, krytyk, tłumacz, adaptator. W 1. trzydziestych studiował filo­zofię i historię sztuki na Uniwersytecie Po­znańskim. W 1938 zadebiutował jako poeta w pozn. Promie. Z t. związał się po wojnie, jako kier. lit. pozn. scen: T. Polskiego (1947-48, 1949-60, 1963-69), Opery (1948-49), następnie T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1960-63) i T. Wybrzeże w Gdańsku (1969-73 kier. lit., 1973-80 kier. art.). Od 1957 reżyserował (eksternistyczny egzamin reżyserski zdał w 1973), początkowo na za­łożonej przez siebie Scenie "Atelier" w klu­bie pozn. plastyków, potem w T. Pięciu (1962 -64), m. in. "Rozmowy zmarłych" Fontenelle'a, "Eutydem" Platona, "Końcówka" Becketta, na­stępnie na scenie T. Polskiego i Nowego w Poznaniu ("Lato" Weingartena, 1968, "Kuszenie św. Antoniego" wg Flauberta, 1969). W T. Wybrzeże reżyserował np. "Czekając na Go­dota" Becketta, 1970, "Maleńka Alicja" Albee'go, 1971, "Thermidor" Przybyszewskiej, 1972, "Cmentarzysko samochodów" Arrabala, 1972, "Helena" Eurypidesa, 1973, "Sen" Kruszewskiej, 1974, "Anioł i czart" Crommelyncka, 1974, "Cy­ganeria warszawska" Nowaczyńskiego, 1975, "Zeszłego lata w Czulimsku" Wampiłowa, 1974, "Rosmersholm" Ibsena, 1975, "Wesele" Wyspiań­skiego, 1976, "Samuel Zborowski" Słowackiego, 1977, "Wujaszek Wania" Czechowa, 1977, "W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu" Micińskiego, 1978, "Makbet" Shakespeare'a, 1980. W swym dorobku reż. miał też spek­takle operowe, jak "Król Roger" Szymanow­skiego (1974), "Samson i Dalila" Saint-Saensa (1975), "Faworyta" Donizettiego (1978) - w Operze i Filharmonii Bałtyckiej. Również na Wybrzeżu zadebiutował jako reżyser telewi­zyjny: "Gra" Żuławskiego, "Lato" Rittnera, "Ob­rzęd" Bergmana, "Rogacz wspaniały" Crom­melyncka, "Malowidło na drzewie" Bergmana. W 1. pięćdziesiątych rozpoczął działalność przekładową, od utworów Sofoklesa, Eurypi­desa, następnie Flauberta, Marivaux, Beaumarchais, Musseta, Corneille'a do Bergmana. Adaptował i przywracał scenie polskiej za­pomniane sztuki Magnuszewskiego, Micińskie­go, Kruszewskiej. W 1958 wydał tom opo­wiadań "Ślady czasu". Był prezesem gdańskie­go oddziału ZLP. 25 I 82 obchodził 70-lecie urodzin. Zmarł w trakcie przygotowań do prem. "Czekając na Godota" w T. Współczes­nym w Szczecinie (dokończonej przez Ry­szarda Majora w II 83).
Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1982/83 tom XXIV, Instytut Sztuki PAN, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.

Stanisław Hebanowski by Instytut Teatralny on Mixcloud