Osoby

DUDAREW-OSSETYŃSKI Leonidas, także: Leonidas Dudarew, Leonidas Ossetyński (22 października 1910 majątek Niebajki koło Wilna – 28 kwietnia 1989 Los Angeles, USA),

aktor, reżyser, kierownik artystyczny teatru. 

Był synem księcia osetyjskiego, sędziego Konstantego Dudarewa, i Walerii z Duszewskich. Kilkakrotnie żonaty; pierwszą żonę, Norweżkę Nancy, poznał w czasie II wojny światowej w Paryżu, trzecią była Elizabeth Huguley; jego wnuczką jest amerykańska aktorka i performerka Monica Hunken. Podobno rozpoczął studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie.

W początku lat 30. był słuchaczem Studia Dramatycznego Mieczysława Szpakiewicza przy wileńskich Teatrach Miejskich; podawał, że debiutował też na scenie wileńskiej. Według anonsu w „Kurierze Warszawskim” z 20 lutego 1934 wystąpił w operetce Pod Białym Koniem w teatrze Wielka Operetka w Warszawie, powrócił jednak wkrótce do Wilna i występował w niewielkich rolach w Teatrze Muzycznym „Lutnia”, np. od 5 marca 1935 w Księżnej Chicago. Potem, według jego własnej relacji, grał we Lwowie i w Teatrze Ateneum w Warszawie, co jednak nie znalazło potwierdzenia. Używał w tym czasie stale nazwiska Dudarew. W sezonie 1936/37 był aktorem Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, gdzie grał małe role w operetkach, komediach muzycznych i dramatach, np.: Sekretarza (Jacht miłości), Hetmana (Wesele), Freda (Złoty wieniec), Barona (Mysz kościelna), a także w przedstawieniach: Nie-Boskiej komedii, Niespodzianki, Skalmierzanek, Wesołej wdówki. W sezonie 1937/38 występował w Teatrze Kameralnym w Warszawie w komedii Krystian i w przedstawieniu Anny Kareniny.

Później wyjechał na studia uniwersyteckie do Paryża. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił tu do Armii Polskiej, a po upadku Francji w 1940, z Hyères był internowany do Maroka, do Casablanki i obozu w Oud-Zem, skąd uciekł. 

W lipcu 1941 przybył do USA i zapewne jeszcze w tym roku zaczął występować w polskim zespole objazdowym w operetce Czar munduru. W 1942 został aktorem Polskiego Teatru Narodowego i grał w objeździe w sztuce Piąta kolumna w Warszawie. Potem był dyrektorem administracyjnym zrzeszeniowego Polskiego Teatru Artystów w Nowym Jorku, działającego od listopada 1942 do końca 1945. Pod nazwiskiem Ossetyński, grał tu np. Adama w Pastorałce Leona Schillera (1942), Franka w Polsce podziemnej (1943), rolę tytułową w Panu Tadeuszu, wystąpił też w Warszawiance (1944).

Na przełomie 1944 i 1945, z artystami tej sceny, z programem składanym pod tytułem Warszawa w ogniu, objechał kilkadziesiąt amerykańskich miast; występowano m.in. w: Bostonie, Salem, Haverhill, Worcester, Chelsea, Providence, Trenton, Nowym Jorku. Największy sukces artystyczny i kasowy odniósł, gdy w założonym przez siebie Teatrze im. Modrzejewskiej, przygotował literacki wieczór pod tytułem Od Fredry do Powstania, na który złożyły się: wiersze (m.in. Mickiewicza, Norwida, Wierzyńskiego), trzy jednoaktówki Fredry (Fraszkopis, Odwiedziny o zmroku, Świeczka zgasła) oraz poruszający widownię poemat Zbigniewa Jasińskiego Pieśń o Powstaniu. Obok Dudarewa-Ossetyńskiego w wieczorze tym występowała Lidia Próchnicka, i wspólnie zagrali w 1955–57 kilkaset przedstawień w USA i Kanadzie; oboje też zbierali pochwały za dobre aktorstwo. W 1957–58, wraz z Próchnicką, występował w dwuosobowej komedii Mundur, miłość i Paryż (I co z takim robić?).

Na off-Broadwayu wystawił po raz pierwszy w USA polskie sztuki: Policję i Na pełnym morzu, a także Powrót Alcesty (w kwietniu 1962 w Mermaid Theatre, z Próchnicką w roli tytułowej). Mieszkał w Los Angeles, gdzie był asystentem M.A. Czechowa w jego studio aktorskim. Utworzył tu polonijny ośrodek kultury pod nazwą Helena Modjeska Art and Culture Club, jeden z najlepiej działających w Kalifornii, i był jego prezesem. Potem założył w Hollywood, przy słynnym Bulwarze Zachodzącego Słońca, własne, eksperymentalne studio pod nazwą The Ossetynski Actors Laboratory. W latach 60. i 70. przyjeżdżał do Polski, m.in. do Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu na staże ze słuchaczami swej szkoły, którzy w 1977 wystąpili gościnnie w Teatrze Studio w Warszawie w przedstawieniu składającym się z etiud aktorskich. Dnia 23 września 1983, w sali Safe Harbor Theatre przy La Cienege Boulevard w Los Angeles, odbyła się amerykańska premiera Matki Witkacego w reżyserii Dudarewa-Ossetyńskiego, w wykonaniu aktorów jego studia, z Barbarą Krafftówną w roli tytułowej. Przedstawienie było bardzo dobrze przyjęte przez krytykę oraz publiczność i w konkursie tygodnika „The Drama Logue”, na najlepszy spektakl teatralny w 1983 w Południowej Karolinie, zdobyło wszystkie główne nagrody, a Dudarewa-Ossetyńskiego nagrodzono za reżyserię.

Grał w amerykańskich filmach, był producentem filmowym i telewizyjnym, dziennikarzem, korespondentem polskiej prasy emigracyjnej, brał udział w polonijnych programach telewizyjnych księdza Wojciecha Rojka pod tytułem Echa z Polski (np. wystąpił z Lidią Próchnicką w Świeczka zgasła), współpracował z Radiem Wolna Europa. Uprawiał też malarstwo i był kolekcjonerem dzieł sztuki oraz bibliofilem.

Był postacią ogromnie barwną, o iście renesansowym rozmachu, niewyczerpanej, zdawałoby się, energii. Ktoś nazwał go nawet prawdziwym ambasadorem polskiej kultury w Stanach Zjednoczonych,

napisał Bogdan Danowicz.

Bibliografia

Almanach 1988/89; Górska-Damięcka; Z. Jasiński: Pieśń o Powstaniu. Z objazdu Teatru Ossetyńskiego po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, Detroit 1957; Krafftówna w krainie czarów. Barbara Krafftówna w rozmowie z Remigiuszem Grzelą, Warszawa 2016; Kwaskowski s. 174, 309–311; Lorentowicz: Oczarowania; Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Orzechowski: Teatr polonijny; Skwarczyńska: Trzy opracowania (tu błędne imię Sergiusz); Dz. Chicagoski 1956 (15 III); Gaz. Rob. (Magazyn Tygodniowy) 1986 nr 30 (Wywiad z D-O.; też il.); Kur. Pol. 1962 nr III; Kur. Warsz. 1934 nr 50, 1937 nr 318, 1938 nr 27; Pam. Teatr. 1985 z. 1–4 s. 387, 424, 1998 z. 1–2 s. 291, 2009 z. 1–2 s. 119; Polska 1966 nr 11; Słowo (Wilno) 1935 nr 66; Teatr 1984 nr 4 s. 32–33 (il.), 1989 nr 11/12 (M. Dzieduszycka); Teatr i Film 1957 nr 4 s. 22 (il.); Tyg. Powsz. 2012 nr 10 s. 42–43 (il.); Związkowiec (Toronto) 1956 (24 XI); Życie Lit. 1977 nr 27; Życie Warsz. 1989, dod. Kultura i Życie nr 13 (B. Danowicz; il.), 1990 nr 146 (il.); Programy (m.in. „Polski podziemnej” Polskiego T. Artystów w Nowym Jorku, 1943; il.) i wycinki prasowe, IS PAN; Inf. z Arch. Muzeum Pol. w Ameryce (The Polish Museum of America) w Chicago; Inf. córki, Valerie Hunken. 

Ikonografia

Ł. Dzierzkowska: D-O. jako Pan Tadeusz, akw., 1943, repr. program (nr 3867) Pol. T. Artystów, Nowy Jork – Pracownia Dokumentacji Teatru IS PAN; S. Szukalski: Dwa portrety D-O., 1952 i 1953 – własność córki, Valerie Hunken, Carmel w Kalifornii; Fot – ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.