Osoby

KONDELLA Marian (20 października 1926 Buk koło Poznania – 16 stycznia 1992 Poznań),

śpiewak. 

Był synem powstańca wielkopolskiego, komisjonera (agenta) firmy „Singer”, później woźnego w szkole powszechnej w Buku, Tomasza Kondelli, i Marii z Trzybińskich; bratem śpiewaczki Stefanii Kondelli; mężem Mieczysławy Zając (ślub w 1953). Podczas II wojny światowej i okupacji niemieckiej pracował przy budowie autostrady Poznań-Berlin (1941–42), potem w przedsiębiorstwie Elektrohaus w Buku jako uczeń elektromonterski (1942–44), a później monter-elektryk. W 1945 zdał egzamin czeladniczy w zawodzie elektrotechnika. W 1945–50 zatrudniony w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym, był monterem brygadzistą, kierownikiem budów, kierownikiem referatu kosztorysów i rozliczeń. Po maturze (1952) studiował przez trzy semestry w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Poznaniu na Wydziale Elektrycznym. Od 1 września 1951 do 30 września 1958 pracował w Poznańskim Biurze Projektów Sieci Elektrycznych „Enetgoprojekt” jako projektant kosztorysowy. Równocześnie, w 1949–54, kształcił głos w klasie Marii Kisielewskiej w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej w Poznaniu, a po jej ukończeniu zaczął studia wokalne w poznańskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej u Kazimierza Czarneckiego (dyplom w 1959). 

Od 15 września 1958 do 31 sierpnia 1963 był solistą Opery Śląskiej w Bytomiu. Zadebiutował tu 5 mara 1959 jako Germont (Traviata), a potem występował w tak ważnych rolach barytonowych, jak: Almaviva (Wesele Figara), Hrabia Waldstein (Casanova, 1960), Lord Ashton (Łucja z Lammermooru, 1961), Carlos di Vargas (Moc przeznaczenia), Ottokar (Wolny strzelec, 1962), Lekarz (Hagith, 1962), Albert (Werther, 1962). Później śpiewał w Operze Śląskiej gościnnie, np. jesienią 1963 Zurgę w Poławiaczach pereł, a także Figara w Cyruliku sewilskim (1966, 1967, 1969, 1975) i Marcelego w Cyganerii (1971). 

W Teatrze Wielkim w Poznaniu gościnnie śpiewał 12 lipca 1963 Walentego w Fauście, a od 1 września 1963 do 31 grudnia 1988 należał do zespołu solistów poznańskiej Opery. Stworzył na tej scenie wyróżniające się kreacje: Don Fernanda (Fidelio w wersji estradowej, 1966), Wolframa (Tannhäuser, 1967), Bojara Szakłowitego (Chowańszczyzna, 1969), Markiza Posy (Don Carlos, 1970), Almavivy (Wesele Figara, 1974), Malatesty (Don Pasquale, 1974), Walentego (Faust, 1976), rolę tytułową w Pimpinone (1978). Śpiewał również: zaliczanego do doskonałych jego ról Lorda Ashtona (Łucja z Lammermooru, 1968), Miecznika (Straszny dwór, 1968), Janusza (Halka, 1970), Pana Flutha (Wesołe kumoszki z Windsoru, 1971), Germonta (Traviata; 1971, 1983), tytułowego Gianniego Schicchi (1980), Sharplessa (Madame Butterfly, 1981), Stefana (Viva la mamma!, 1981), Macieja (Straszny dwór, 1986). Najczęściej, jak sam w 1989 podawał, śpiewał Figara w Cyruliku sewilskim (175 razy), Miecznika (120 razy), Walentego (100 razy) i Germonta (80 razy). Z zespołem poznańskiej Opery im. Moniuszki występował we Włoszech (1–10 czerwca 1968 w Vicenzy i Genui); wykonywał barytonową partię w Stabat Mater Karola Szymanowskiego. Gościnnie śpiewał np. w Teatrze Muzycznym w Szczecinie Miecznika w Strasznym dworze (1985) i w tej samej roli występował w Operze w Bydgoszczy (24 października 1988, 20 kwietnia 1989). W Poznaniu 2 grudnia 1976 odbył się jego jubileuszowy, tysięczny występ na scenie operowej. Dnia 16 września 1978 jako Rigoletto, obchodził jubileusz 20-lecia pracy artystycznej, a 28 stycznia 1989 w poznańskim Teatrze Wielkim odbył się jego benefis i pożegnanie ze sceną rolą Germonta w Traviacie. 

Przez lata kariery najlepiej wykonywał repertuar oper włoskich. Krytycy z uznaniem pisali o jego głosie: silnym, dobrze ustawionym, „z łatwą górą”, a także o nienagannej technice wokalnej. Miał „piękny, nośny głos” – oceniał Kazimierz Nowowiejski; w recenzji z Tannhäusera Stanisław Hebanowski zwracał uwagę na jego „pełen dźwięcznej żarliwości baryton”; Piotr Nędzyński chwalił „swobodę i precyzję” w śpiewie artysty. Brawurowo wykonywał partie Figara, czy Markiza Posy. O roli Walentego w Fauście, pisał Jerzy Utrecht:

każde jego pojawienie się na scenie wprowadzało wyraźne ożywienie, elektryzowało widownię. Artysta ten posiada bardzo piękną, bogatą barwę głosu, był przy tym doskonały aktorsko, jego poczynania byty wyraziste a równocześnie powściągliwe. 

Od 1954 współpracował z krajowymi filharmoniami (Poznań, Wrocław, Katowice, Szczecin), z orkiestrami symfonicznymi (Zielona Góra, Olsztyn) oraz radiowymi (Łódź, Katowice) i z ośrodkiem TVP w Katowicach. Brał udział w wielu koncertach kameralnych, oratoryjnych i symfonicznych, np.: w Poznaniu z orkiestrą operową śpiewał partię tytułową w estradowej wersji Juliusza Cezara (24 stycznia 1965); w Filharmonii był solistą w IV Symfonii (Symfonii Pokoju) Feliksa Nowowiejskiego (28 i 29 października 1966); występował w objazdach z Wielkopolską Orkiestrą Symfoniczną (w latach 80.). Śpiewał też na koncertach w Brukseli (1970, 1982) i Gandawie (1970). 

Od 1964 był pedagogiem wokalistyki w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej w Poznaniu, od 1981 wykładowcą Akademii Muzycznej tamże. Za swą działalność w dziedzinie Kultury (był organizatorem i animatorem wielu imprez popularyzujących sztukę operową) otrzymał szereg odznaczeń miasta Poznania i województwa poznańskiego, oraz Złotą Odznakę Kultury Łużyckiej (NRD). Był działaczem SPATiF-ZASP-u. 

Bibliografia

Dziadek: Opera Pozn. 1919–2005 (il.); Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Nowowiejski: Pod zielonym Pegazem; Opera Pozn. 1919–69 s. 47, 196 (il.), 213 (il.); Opera w Poznaniu. 75 lat (il.); Pół wieku Opery Śląskiej 1945–2000 (il.); Świtała; Świtała: Opera Pozn. 1969–79 (opinie P. Nędzyńskiego i J. Utrechta; il.); Weber: Z dziejów opery w Bydgoszczy; Dz. Łódz. 1961 (23–24 IV); Express Pozn. 1989 (29 I); Gaz. Pozn. 1968 (3 III, 9 IX); Głos Wielk. 1969 (4 XI), 1971 (24–25 I), 1976 nr 271 (il.); Il Giornale di Vicenza 1968 (2 VI); Kron. m. Poznania 1971 nr 3 s. 67, 72, 1981 nr 1 s. 54 (il.), 56, 57; Nurt 1981 nr 8 (Wywiad z K.; il.); Ruch Muz. 1967 nr 1; Teatr 1967 nr 14 s. 10 (S. Hebanowski), 1969 nr 22 s. 18; Akta, T. Wielki Poznań (m.in. wycinki prasowe), ZASP (fot.). 

Ikonografia

Fot. – Arch. T. Wielkiego Poznań, Bibl. Nar., IS PAN.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.