Halina Jasnorzewska-Kaduszkiewicz
JASNORZEWSKA Halina, zamężna Kaduszkiewicz (25 sierpnia 1913 Burzanka na Ukrainie – 1 sierpnia 1997 Warszawa),
aktorka.
Była córką Jerzego Jasnorzewskiego i Wandy z domu Żandr; żoną dziennikarza Andrzeja Kaduszkiewicza; szwagierką poetki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Ukończyła Gimnazjum Humanistyczne w Radomiu, a w 1936 Wydział Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. W sprawozdaniu z popisu dyplomowego H. Liński pisał:
inteligentną artystką będzie Jasnorzewska, grająca z wnikliwym skupieniem. Była znacznie lepsza w Fantazym niż
w Pigmalionie, ale i tu nie nadała dość siły Dianie. Lecz to była raczej wina tremy.
W sezonach 1936/37 i 1937/38 była zaangażowana w Teatrze Miejskim w Sosnowcu, gdzie według miejscowej prasy, zagrała kilka udanych ról, m.in.
dobrze podpatrzoną postać z grona pedagogicznego, dr Annę
w Maturze,
Helę w Małżeństwie; w farsie Woźny i minister okazała się „jak zwykle wdzięczna” („Kurier Zachodni”). W sezonie 1938/39 występowała w Teatrze Miejskim im. Orzeszkowej w Grodnie, brała udział w występach zespołu (wtedy pod nazwą Objazdowy Teatr Samorządów Województwa Białostockiego) w Białymstoku, Zambrowie, Ostrołęce, Łomży, Suwałkach, Augustowie; grała m.in.: Bertę (Świerszcz za kominem), Annę (Dziewczyna z lasu).
Po wybuchu II wojny światowej znalazła się w Wilnie. W 1939–41 była tu w zespole Teatru Miejskiego na Pohulance, od 1940 pod nazwą Państwowy Polski Teatr Dramatyczny; zagrała: Hanię (Głupi Jakub), Franciszkę (Szczęśliwe dni), Alicję (Cieszmy się życiem), Med (Żeglarz), Ninon (Papa Nicoluzos), Wandę (W małym domku), Sanitariuszkę (Sława), Lili (Daleka droga). Po zajęciu miasta przez Niemców, przedostała się do Warszawy; nie występowała. Na scenę wróciła tu dopiero po wojnie.
W sezonach 1945/46–1948/49 była aktorką Miejskich Teatrów Dramatycznych, uznanie przyniosły jej role: Sabel (Dzień bez kłamstwa, 1946), Lizelotty (Dwa teatry, 1947) oraz Blanki (Szczygli zaułek, 1949), według Artura Marii Swinarskiego, „w jej interpretacji doskonałej”. Ponownie też zagrała Bertę (1947), pisano, że:
jest to wielki talent aktorski, całkowicie uformowany o dużych możliwościach i niepospolitej sile ekspresji. Starannie opracowaną rolę przepoiła prawdą wewnętrzną, wzruszała głęboko
(T. Syga);
W każdym szczególe widać było obmyślone przygotowanie
i wysiłek artystki. Na specjalne podkreślenie zasługuje gra rąk, które zastępują u niej zmysł wzroku
(August Grodzicki);
o „pięknej grze rąk”, będącej „bardzo cennym wkładem do tej roli” pisał również Tadeusz Breza, według którego była też „wyborna” jako Córka (Korzenie sięgają głęboko, 1948).
W sezonie 1949/50 należała do zespołu Teatru Młodych, w 1950/51–1956/57 Teatru Domu Wojska Polskiego, a od 1957/58 do końca 1981 Teatru Dramatycznego. Nie powtórzyła już sukcesów z pierwszych, powojennych lat. Grała najczęściej w drugiej obsadzie, ale kiedy wystąpiła na premierze Alkada z Zalamei (1954), Grodzicki chwalił ją za „bardzo dobrą sylwetkę Ines”. Grała różnorodne role, takie jak: Liza (Wassa Żeleznowa, 1953), Oksana (Zagłada eskadry, 1953), Marysia (Wesele, 1955), Fruzia (Damy i huzary, 1957), Julia, żona Romulusa (Romulus Wielki, 1959), Anna Pantelejmonowna (Ożenek, 1961), Violetta (Zjazd rodzinny, 1963), Baronowa (Anabaptyści, 1967), Królowa Bona (Kroniki królewskie, 1968), Księża Gospodyni (Operetka, 1980). Pełniła niekiedy funkcję asystentki reżysera. Brała udział w spektaklach Teatru TV, np. jako Siostra Juana (Yerma, 1968). Od 1 stycznia 1982 była na emeryturze; 1 września 1996 obchodziła 60-lecie debiutu.
Bibliografia
Almanach 1996/97; Breza: Notatnik s. 495, 524; Csató: Interpretacje; Dąbrowski: Na deskach t. 1; Hernik Spalińska: Życie teatr. (il.); J. Siedlecka: Wypominki. Warszawa 1996 s. 39–58 (il.); T. Dramatyczny m.st. Warszawy 1955–58 (il.); T. Dramatyczny w Warszawie (il.); Wilski: Szkolnictwo; Żywot: Dwadzieścia sezonów (rec. z Kur. Zach.); Comoedia 1939 nr 3; Gaz. Lud. 1948 (8 I; T. Syga); Gaz. Wyb. 1997 nr 182, 184, 191 (il.): Kur. Codz. 1948 (8 I; A. Grodzicki); Na szerokim świecie 1936 nr 27 (H. Liński); Odrodzenie 1949 nr 21 (A.M Swinarski; il.); Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 215, 228, 257–261, 1980 z. 3–4 s. 457, 1986 z. 2–3 s. 354–357, 1995 z. 1–2 s. 63, 1997 z. 1–4 s. 101, 587, 610, 614, 619; Scena i Widownia Warsz. 1948 nr 5 s. 43 (il.); Teatr 1997 nr 9; Życie Warsz. 1954 nr 203 (A. Grodzicki); Akta (fot.). ZASP; Programy, IS PAN; Rymkiewicz: T. Powszechny; Almanach 1944–59.
Ikonografia
L. Jeśmanowicz: J. jako Alicja (Cieszmy się życiem), karyk. w grupie, rys., oł., kredka, piórko, ok. 1941 i jako Med (Żeglarz), karyk., rys., kredka – IS PAN; J. Żebrowski: J. jako Ines (Alkad z Zalamei), karyk., rys., repr. Express Wiecz. 1954 nr 199 i J. jako Pani Capulet (Romeo i Julia), karyk., rys. repr. Express Wiecz. 1956 nr 270; Fot. – IS PAN, ITWarszawa, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
