Osoby

KOCZANOWICZ Zbigniew (5 października 1909 Moskwa – 26 października 1987 Warszawa),

aktor, reżyser, dyrektor, kierownik artystyczny teatru. 

Był synem Tadeusza Koczanowicza i Zofii Narcyzy z Zaborskich; mężem aktorek, kolejno: Haliny Michalskiej, secundo voto Mileckiej (właściwie Loretz; 1914–2012; ślub 6 lutego 1937 w Aleksandrowie Kujawskim, rozwód w 1950), Elżbiety Wieczorkowskiej (zob. t. 2; ślub 3 1lutego 1951 w Warszawie, rozwód w 1953), Teresy Marii Popkowskiej (pseudonim Watras; ślub 12 grudnia 1955 w Zielonej Górze, rozwód w 1968), a jego ostatnią żoną była perukarka i fryzjerka teatralna Monika Leonia Kubiak z Będkowskich (ślub 15 września 1969 w Warszawie). Wychowywał się początkowo w Moskwie, w 1916–18 mieszkał na Krymie, a od 1918 w Polsce. Najpierw w Kielcach, później w Warszawie, gdzie rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Reja, a kontynuował w Gimnazjum Humanistycznym „Ostrowa” w Wieleniu nad Notecią; tu w 1928 zdał maturę. Wrócił do Warszawy, gdzie w 1928–30 próbował studiować na Wydziale Humanistycznym, potem Prawnym na Uniwersytecie, a w roku akademickim 1930/31 został słuchaczem Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 

Równocześnie zaczął statystować i zagrał niewielkie role w Teatrze Polskim, np. Prota Lelewela (Noc listopadowa, 1930). W lutym 1931 zdał do warszawskiej Szkoły Dramatycznej, przyjęty na drugi semestr pierwszego roku studiów. Kształcił się tu w roku akademickim 1931/32, a od września 1932 na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. W czerwcu 1933 otrzymał dyplom i w sezonie 1933/34 wrócił do Teatru Polskiego jako aktor i asystent reżysera; grał niewielkie role, np.: Talliena (Sprawa Dantona), Mnicha Tomasza (Miarka za miarkę), Posłańca (Aszantka), Doktora Zosimowa (Zbrodnia i kara). Później rozwijał swe umiejętności aktorskie w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu (sezon 1934/35), m.in. jako: Hollmann (Zwyciężyłem kryzys), Dymitr (Towariszcz) i zauważony przez prasę Gość (Most). 

Zdobywał też doświadczenie w organizowaniu pracy teatralnej pełniąc funkcję kierownika grupy objazdowej teatru toruńskiego, np. w październiku w Sopocie, a w styczniu, marcu i lipcu w Gdańsku. W sezonie 1935/36 grał w Teatrze Nowym w Poznaniu, uznany przez Konstantego Troczyńskiego za jeden z „najbardziej obiecujących talentów aktorskich” i „świetnie zapowiadający się artysta charakterystyczny”. Chwalił go m.in. za „świetnie wygrane sceny groteskowe” w roli Biondella (Poskromienie złośnicy) oraz „bardzo umiejętnie nakreśloną sylwetkę” Saviniena la Chambolle (Codziennie o piątej), „młodego literata, myślącego o sławie, a nie umiejącego rozróżnić sztuki i życia”. Zauważył, że jako Doktor Spindler (Matura), „poruszając się już właściwie na granicy szarży aktorskiej, umiał utrzymać się w granicach prawdopodobieństwa”, zaś „zbytni chłód, spokój i ubogą mimikę” w roli Józefa Kopcia (Antychryst) tłumaczył „młodym wiekiem i niedoświadczeniem wykonawcy”.

Wystąpił też w roli Siekierki, juniora (Spadkobierca) i Okolskiego (Gorąca krew), reżyserował przedstawienie Za siedmioma górami. W sezonie 1936/37 grał w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy, np. Rzecznickiego (Fantazy), Fikalskiego (Dom otwarty), śpiewał i tańczył charakterystyczne epizody w operetkach Zakochana królowa i Adrienne, prowadził konferansjerkę rewii Na bydgoskiej fali. Na sezon 1937/38 zaangażował się do Teatru na Pohulance w Wilnie, gdzie zagrał m.in.: Rejenta (Uczone białogłowy), Kleniewicza (Uciekła mi przepióreczka), Zygmunta (Królowa przedmieścia), reżyserował Dzieci pana majstra oraz Szóste piętro. Od lipca 1938 do końca sezonu 1938/39 występował w Teatrze Narodowym i Nowym w Warszawie (miał tu pozostać w 1939/40), m.in. jako: Sam Craig (Nasze miasto), Stanisław (Popielaty welon), Józef (Wesele Fonsia), zastąpił Ludwika Solskiego w roli Dyndalskiego (Zemsta), asystował reżyserom, np. Leonowi Schillerowi przy Samuelu Zborowskim Ferdynanda Goetla (grał Kulawca); podjął studia reżyserskie w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej. 

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej pracował jako kelner i zaopatrzeniowiec w Kuchni Koleżeńskiej Ogniska Aktorów Polskich przy ul. Mazowieckiej, należał też do kierownictwa Ogniska. Brał udział w tajnych posiedzeniach Związku Artystów Scen Polskich, działał w konspiracji. Aresztowany przez gestapo w 1942, był więźniem Pawiaka, Auschwitz, Gross-Rosen i Sachsenhausen. Po wojnie wrócił do Warszawy i w sezonach 1945/46–1948/49 był aktorem i reżyserem Miejskich Teatrów Dramatycznych, uczył gry aktorskiej w Miejskiej Szkole Dramatycznej Janusza Strachockiego. W 1948 zdał w Łodzi egzamin reżyserski Związku Artystów Scen Polskich, warsztatem był spektakl Żeglarza (premiera 12 lutego tego roku w warszawskim Teatrze Comoedia). Po rozwiązaniu Miejskich Teatrów Dramatycznych, do 30 kwietnia 1950 pozostał w zespole Teatru Powszechnego, w którym już wcześniej (w sezonie 1946/47) sprawował funkcję kierownika sceny. 

W pierwszych latach powojennych reżyserował m.in.: Dzień bez kłamstwa (zagrał Van Dusena), Zaczarowane koło, Pociąg-widmo (rola Price’a), Szczęście Frania (Otocki), Wesele Fonsia („przepysznie zagrał Cygana, sprawnie prowadził zespół” wspominał Witold Sadowy), zagrał też Rotmistrza (Damy i huzary), Zdzisława (Ciotunia). W 1950–53 występował w Teatrze Nowej Warszawy jako: Rodimczyk (Poemat pedagogiczny), Stefan (Magazyn Małgorzaty Charette), reżyserował Człowieka i maszyny, O grajku i królewnie żabie, wziął udział w spektaklu Pociąg pancerny w Teatrze Polskim (1952). 

Od 1 stycznia 1954 do końca sezonu 1956/57 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, któremu zdaniem Stanisława Hebanowskiego

swoją sumienną i metodyczną pracą zagwarantował pomyślny rozwój.

Podobnie jego zasługi ocenił Andrzej Wróblewski:

cierpliwie uczył abecadła aktorskiego, wdrażał ludzi do zawodu, uparcie popularyzował teatr w społeczeństwie. Był jednym

z ważkich twórców tego teatru.

Dostosowując repertuar do możliwości obsadowych, zaczął w 1954 od premiery Dam i huzarów (grał ponownie Rotmistrza), Szczęścia Frania, Chirurga (rola Pawła Kreczeta), w 1955 reżyserował Świerszcza za kominem, ponownie Żeglarza (rola Nuta), o którym pisał Celestyn Skołuda:

podkreślił wielokierunkowe możliwości satyryczne utworu, dał konsekwentne w inscenizacyjnej koncepcji łatwo czytelne przedstawienie (konsekwentniejsze od kaliskiego w reżyserii

K. Swinarskiego),

zaś

Kapitana Nuta potraktował jako ironiczny komentarz do dziejów mitu, może nieco przeintelektualizowany i oschły, przypominający bardziej conradowskiego Kapitana Marlowa niż Nuta. 

Kolejne, opracowane w tymże roku przez niego premiery świadczyły o rosnących ambicjach teatru. Były to: Ożenek (grał Podkolesina), polska prapremiera Matki Čapka (10 grudnia; rola Ojca), z dużym powodzeniem grana też gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu była, zdaniem Michała Misiornego, „najlepszym osiągnięciem teatru zielonogórskiego”; w 1956 wystawił Profesję pani Warren, Intrygę i miłość (rola Wurma), Achillesa i panny (Odys), w 1957 Głupiego Jakuba. Dopiero w ostatnim okresie dyrekcji Koczanowicza przeważały sztuki rozrywkowe, nie zawsze, zdaniem krytyki, zasługujące na wystawienie. 

Od 1 lipca 1957 do końca sezonu 1958/59 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Powszechnego w Łodzi (po Jadwidze Chojnackiej), a do końca 1962/63 pozostał aktorem i reżyserem tego teatru. Wzmocnił zdekompletowany i skłócony zespół, dawał częste premiery w podwójnej obsadzie, przygotowywane, jak podkreślali recenzenci, starannie, z dużą kulturą, urozmaicane atrakcyjnymi występami gościnnymi. Również wszystkie programy teatralne w okresie jego dyrekcji były opracowywane z pieczołowitością, zawierały szeroką informację o Teatrze Powszechnym, rzadko reprodukowane fotografie z dawnych inscenizacji i artykuły, które często sam pisał, wykazując dużą wiedzę historyczną. 

Nie jest to teatr eksperymentujący, ale rzetelna scena, upowszechniająca kulturę w dobrym wydaniu,

ocenili zgodnie Jaszcz i Roman Szydłowski. Reżyserował: w 1957 Cyda (wystąpił w roli Don Fernanda), w 1958 Walkę kobiet, opracowaną

z taktem artystycznym i czułością godną gospodarza teatru 

(Michał Orlicz),

Achillesa i panny, Pamiętnik Anny Frank, powściągliwie, bez nadużywania realiów wojny,

akcentując jedynie przejmującą grozą ciszę ograniczeniem ruchu do najniezbędniejszych czynności, a nawet bezruchem – postaci «kamieniały» w przedłużającym się milczeniu 

(Stanisław Kaszyński),

w 1959 Jegora Bułyczowa i innych. To ostatnie, uznane za najlepsze przedstawienie w czasie całej dyrekcji, było

starannie przygotowane, konsekwentne reżysersko, zachowujące właściwą proporcję między scenami dramatycznymi

a komediowo-satyrycznymi; sam bardzo dobrze zagrał Zwoncowa 

(Mieczysław Jagoszewski).

Wystawił też: Żołnierza i bohatera (1959), Norę z gościnnym występem Elżbiety Barszczewskiej (1960) i Miesiąc na wsi, do którego zaprosił Marię Malicką (1961, sam grał Rakitina), Głupiego Jakuba (1962, wystąpił jako Doktor). 

Były to na ogół pozycje klasyczne, sprawnie zrobione, szczególnie sztuki aktorskie, kameralne, dąjące satysfakcję wykonawcom. Potrafił, jak rzadko który reżyser, usuwać się w cień, eksponując aktorów. Wyjątkiem była premiera Angela, tyrana Padwy (rola tytułowa, 1960), zrealizowana w konwencji niemal operowej, pokazująca jego możliwości inscenizacyjne.

Reżyser wartko prowadził pełną tajemnic i zaskoczeń akcję 

odnotowała z uznaniem Irena Bołtuć. Spośród granych wówczas ról, należy przede wszystkim wymienić Leporella (Odwieczny wędrowiec, 1957), chwalonego zgodnie przez recenzentów za „doskonałą interpretację” (Stanisław Kaszyński) i „stworzenie żywej postaci” (Eugeniusz Żytomirski), następnie Króla (Młyn), ponownie Rzecznickiego (Fantazy) – 1960; Ojca (Przed maturą, 1962), Mr. Perkera (Klub Pickwicka, 1963). Pisała wówczas o nim Maria Kaczorowska-Herman:

bardziej aktor niż reżyser, grał w czasie swojego pobytu w Łodzi dużo, prawie za każdym razem zauważany i wyróżniany

w zespole, jego pojawienie się na scenie odznaczało się dobrym, rzetelnym przygotowaniem artystycznym,

zaś Irena Bołtuć wspominała po latach:

Po niektórych aktorach pozostały w pamięci przede wszystkim pewne postaci. Koczanowicz to Doktor w Głupim Jakubie czy Ojciec w Przed maturą, ale przede wszystkim znakomity Rzecznicki: w miarę ironiczny i sarkastyczny, nie gubił przy tym walorów poetyckiego wiersza.

Ustępując z dyrekcji w 1959, mówił:

Doszedłem do wniosku, że zrezygnowanie z tego stanowiska pozwoli mi na intensywniejsze poświęcenie się pracy zawodowej. A z zawodu jestem reżyserem – a przede wszystkim od 25 lat aktorem. 

W sezonach 1963/64–1978/79 był zaangażowany w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, wystąpił w rolach: Susłowa (Letnicy), Fostera (Czerwone róże dla mnie), Don Gonzala (Don Juan, czyli Miłość do geometrii) – 1964; Kardynała (Urząd, 1965), Staruszka (Quiz, 1966), Langermanna (Anabaptyści, 1967), Indora (Bartleby, 1973), Ogniewskiego (Sułkowski, 1974), Radcy (U mety, 1976), Lelewela (Noc listopadowa, 1978). 

Warunki zewnętrzne: szczupła sylwetka, pociągła twarz o ostrych rysach, krzaczaste brwi, wydatny nos i mocno zarysowana broda, predysponowały go do ról charakterystycznych. Ceniony był za kulturę sceniczną słowa, a jako reżyser za rzetelne rzemiosło, umiejętność budowania dialogu scenicznego i relacji z aktorami. Stronił od awangardy i eksperymentu, najlepsze rezultaty osiągał reżyserując utwory realistyczne, kameralne, najchętniej komedie i farsy. Współpracował z wieloma scenami, m.in. w sezonie 1949/50 w Teatrze Ziemi Opolskiej reżyserował sztukę Przyjaciel przyjdzie wieczorem (rola Dr. Tillera), która zdaniem W. Lubeckiego „należała do jaśniejszych momentów sezonu” oraz równie interesującą według niego premierę Czarującej szewcowej (grał Szewca) i Okna w lesie (w 1950 po wtórzył tę sztukę w Rzeszowie). W 1959 w Teatrze 7.15 w Łodzi reżyserował Rozwiedźmy się, w 1960 w Teatrze Ziemi Łódzkiej Moralność pani Dulskiej, w 1963 w łódzkim Teatrze Nowym Całe życie. Z zespołem Stołecznej Estrady w 1968 przygotował Placówkę, a w 1969 Króla Pif-Pafa. W 1975 reżyserował Księcia i żebraka w Teatrze na Targówku. Od 1 maja 1979 był na emeryturze, ale nadal grał w warszawskim Teatrze Dramatycznym: w 1980 Dziadka (Intruz), w 1981 Profesora Krawczyka (Awaria), w 1982 Mereię (Kaligula) i Kapucyna (Dwie głowy ptaka). Wystąpił też w dwóch spektaklach Teatru Wielkiego: w 1970 na Scenie Kameralnej jako Geograf (Mały książę), w 1975 Sędzia (Diabły z Loudun); w 1984 w Teatrze Ochoty grał Papieża Juliusza II (Mątwa). 

W 1958–79 zagrał, przeważnie role drugoplanowe, w około 20. spektaklach Teatru TV, niewielkie role i epizody w kilkudziesięciu filmach, reżyserował słuchowiska w Teatrze Polskiego Radia. W warszawskim Teatrze Dramatycznym obchodził jubileusze: w 1968 jako Elizejski (Noc cudów) 35-lecie pracy artystycznej, w 1973 40-lecie. Był działaczem Związku Artystów Scen Polskich, od 1979 Członkiem Zasłużonym, potem wiceprezesem. Opublikował wspomnienia Czterdzieści lat to niewiele (Warszawa 1976). 

Bibliografia

Almanach 1939/60 (S. Hebanowski: Na Ziemiach Zachodnich s. 70–71), 1987/88; Artyści sceny polskiej w ZASP 1918–2008. Księga jubileuszowa, Warszawa 2008 s. 304–305 (B. Osterloff; il.); Boy: Pisma t. 23, 28; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; 20 lat T. Powszechnego w Łodzi 1945–65 (il.); XX-lecie T. w Zielonej Górze 1951–71 (A. Wróblewski); Formanowicz; Górska-Damięcka; Guderian-Czaplińska: Album teatralne s. 47 (il.); Kaszyński: Teatr łódz.; Koczanowicz (il.); Kwaskowski; Lorentowicz: T. Polski; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich (tu opinia W. Lubeckiego); Mykita-Glensk; Peiper t. 1; 15 sezon Teatru Ochoty, Warszawa 1985 (il.); Powszechny nie tylko z imienia s. 39–44 (M. Kaczorowska-Herman), 55, 59 i 66 (I. Bołtuć; il.); Sadowy: Teatr, plotki, aktorzy s. 142–145; T. Dramatyczny w Warszawie (il.); Troczyński: Pisma teatr.; J. Urbankiewicz: Szmerek na widowni, Łódź 1984; Warsz. szkoła teatr.; Wierzyński: Wrażenia; Wilski: Szkolnictwo; Dz. Łódz. 1958 nr 42 (M. Orlicz), 1959 nr 109 (M. Jagoszewski); Express Wiecz. 1987 nr 213; Gaz. Wyb. 2003 nr 54 (il.); Kur. Warsz. 1939 nr 227; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 116, 1965 z. 2 s. 177, 179, 180, 183, 1995 z. 1–2 s. 45, 53, 62, 1997 z. 1–4 s. 177, 329, 346, 349, 351, 375; Scena i Widownia Warsz. 1948 nr 5 (il.); Teatr 1955 nr 20 (C. Skołuda; il.), 1968 nr 21 (il.); Teatr i Film 1958 nr 4 (E. Żytomirski); Trybuna Ludu 1958 nr 359 (Jaszcz, R. Szydłowski); Życie Warsz. 1987 nr 255, 256; Akt urodzenia nr 23758/u/1950 Arch. USC Łódź; Akty ślubów: nr I/279/1951 i nr II/989/1969, Arch. USC Warszawa z 6 II 1937, Arch. USC Aleksandrów Kujawski, nr 498/1955, Arch. USC Zielona Góra; Akta, Arch. Uniw. Warsz. (fot.), ZASP (fot.); Arch. Z. Koczanowicza w Akademii Teatr. im. Zelwerowicza w Warszawie; Programy, IS PAN; Hernik Spalińska: Repertuar; Rymkiewicz: T. Powszechny; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

Jotes (J. Szwajcer): Portret, karyk., rys., tusz, repr. J. Szwajcer: Ze wspomnień karykaturzysty, Wrocław 1960; S. Arabski: Portret, karyk., rys., repr. J. Urbankiewicz: Szmerek na widowni, Łódź 1984 s. 185; Fot. – IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Zbigniew Koczanowicz (5 X 1909 Mo­skwa - 26 X 1987 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. i kier. artyst. teatru. W 1933 ukończył wydz. sztuki aktorskiej PIST w Warszawie. Na sez. 1933/34 został zaangażowany do warsz. T. Polskiego jako aktor i asystent reż., w sez. 1934/35 grał w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, równocześnie pełnił tam funkcję kier. grupy objazdowej. W sez. 1935/36 wystę­pował w T. Nowym w Poznaniu, w sez. 1936/37 w T. Miejskim w Bydgoszczy, zarów­no w repertuarze dram. jak i operetkowym. Na sez. 1937/38 zaangażował się do T. na Pohulance w Wilnie, gdzie rozpoczął samo­dzielną reżyserię ("Dzieci pana majstra" Rogo-szówny, "Szóste piętro" Gehriego). W sez. 1938/39 był aktorem i asystentem reż. w T. Narodowym w Warszawie (np. L. Schillera przy realizacji "Samuela Zborowskiego" Goet­la). W tym samym sez. podjął studia reżyser­skie w PIST. W okresie przedwojennym grał m.in. Zosimowa ("Zbrodnia i kara" wg Dostojewskiego), tyt. rolę w "Towariszczu" Devala, Flaviusa ("Zburzenie Jerozolimy" Konczyńskiego), Józefa Siekierkę - juniora ("Spadkobierca" Grzymały-Siedleckiego), Claisingera ("Lato w Nohant" Iwaszkiewicza), prof. Kleniewicza ("Uciekła mi przepióreczka" Żeromskiego), Sneke'a ("Szkoła obmowy" Sheridana), Dyndalskiego ("Zemsta" Fredry). W czasie II wojny świat. był więźniem Pawiaka, Oświęcimia, Gross-Rosen i Sachsenhausen. Po powrocie do War­szawy, w 1. 1945-49 był aktorem i reżyserem Miejskich T. Dramatycznych, a po ich rozwią­zaniu, w sez. 1949/50, pozostał w zespole T. Powszechnego, w którym już wcześniej (sez. 1946/47) sprawował funkcję kier. sceny. W 1948 zdał eksternistyczny egzamin reżyserski ZASP. Reżyserował m.in. "Dzień bez kłamstwa" Montgomery'ego (grał Van Dusena), "Zaczaro­wane koło" Rydla, "Żeglarza" Szaniawskiego, "Po­ciąg - widmo" Ridleya (rola Price'a), "Szczęście Frania" Perzyńskiego (rola Otockiego), "Wesele Fonsia" Ruszkowskiego (Cygan). W 1. 1950-53 grał w T. Nowej Warszawy, a w sez. 1952/53 gościnnie w T. Polskim. 1154 objął dyr. i kier. artyst. T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Grał wówczas i reżyserował m.in. "Damy i huzary" Fredry, "Żeglarza" Szaniawskiego (rola Nuta), "Ożenek" Gogola, "Matkę" Capka, "Profesję pani Warren" Shawa, "Intrygę i miłość" Schille­ra. Od 1 VII 57 do końca sez. 1958/59 był dyr. i kier. artyst. T. Powszechnego w Łodzi, a następnie, do 1963 aktorem i reżyserem. Opracował tam m.in. "Cyda" Corneille'a, "Wal­kę kobiet" Scribe'a, "Królową przedmieścia" Krumłowskiego, "Żołnierza i bohatera" Shawa, "Angela, tyrana Padwy" Hugo (rola tyt.), "Norę" Ibsena, "Miesiąc na wsi" Turgieniewa (Rakitin), "Głupiego Jakuba" Rittnera (Doktor), ponadto grał Mr Perkera ("Klub Pickwicka" Dickensa), Króla ("Młyn" de Vegi). W 1. 1963-79 grał w T. Dramatycznym w Warszawie takie role, jak: Susłow ("Letnicy" Gorkiego), Don Gonzalo ("Don Juan, czyli miłość do geometrii" Frischa), Kar­dynał ("Urząd" Brezy), Staruszek ("Quiz" Grusz­czyńskiego), Langermann ("Anabaptyści" Durrenmatta), Elizejski ("Noc cudów" Gałczyń­skiego), Sitko ("Na czworakach" Różewicza), Ogniewski ("Sułkowski" Żeromskiego), Radca ("U mety" Rostworowskiego), Lelewel ("Noc listo­padowa" Wyspiańskiego). Gościnnie reżysero­wał m.in. w Opolu: "Przyjaciel przyjdzie wieczorem" Companeeza i Noe'a, "Czarująca szewcowa" Lorki (sez. 1949/50), w T. Klasycz­nym w Warszawie (1962). Wystąpił w wielu filmach, m.in. "Kalosze szczęścia" (1958), "Rze­czywistość" (1961), "Czarne skrzydła" (1963), "Późne popołudnie" (1965), "Lekarstwo na miłość" (1966), "Niekochana" (1966). Obchodził jubileu­sze: 35-lecia pracy artyst. (1968) i 40-lecia (1973). 1 V 79 przeszedł na emeryturę. Był działaczem ZASP-u, od 1979 członkiem zasłu­żonym, ostatnio wiceprezesem. Opublikował wspomnienia pt. "Czterdzieści lat to niewiele" (1976). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1987/88 tom XXIX, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994