Osoby

FABIAN Jan Franciszek (10 VI 1897 Kraków - 18 X 1971 Kraków), tancerz, aktor, choreograf, dyrektor teatru. Był synem Wojciecha i Katarzyny F., mężem Ewy F. z Przysłópskich, scenografa. Uczył się tańca w szkole baletowej przy Hofoper w Wiedniu. Od 1915 służył w austr. wojsku; nast. do 1918 był w ros. niewoli. W 1919 debiutował jako tancerz na scenie operetkowego T. Nowości w Krakowie. W 1. późniejszych nadal na scenach krak., gł. w zespole pod dyr. T. Pilarskiego: w sez. 1922/23 w T. Nowości, 1923/24 w objazdowej krak. Operetce Nowości; z zespołem tym odwiedził m.in. Białystok (grudzień 1922) i Bydgoszcz. W 1923 zdobył uprawnienia ZASP-u jako tancerz i choreograf. Pracował z różnymi zespołami, m.in. w 1926 należał do Zrzeszenia Artystów Opery Warszaw­skiej, które w Kutnie wystawiło "Fausta" i "Halkę" (styczeń). W sez. 1926/27 i 1927/28 jako tancerz i choreograf był w zespole T. Miejskiego w Byd­goszczy; układał tańce do operetek i komediooper ("Skalmierzanki", "Lalka", "Gri-Gri", "Domek trzech dziew­cząt"). W sez. 1928/29 był choreografem w T. Rewia w Poznaniu, w 1929 w zespole Opery Objazdowej; w 1930 ponownie pracował w pozn. T. Rewia. Roz­począł też współpracę ze scenami warsz.; w pocz. lipca 1931 występował w Płocku z zespołem warsz, rewii; 14 VII 1931 w T. Nowości w Warszawie odbyła się prem. "Manewrów jesiennych" w jego układzie choreograficznym. W 1931 (jesień) i 1932 występował w objazdowym zespole F. Amorsa pn. Wesoły Amor, m.in. w Rzeszowie i Nowym Sączu. W sez. 1934/35 i 1935/36 był ponownie tancerzem, choreografem i kier. baletu T. Miejskiego w Byd­goszczy. We wrześniu 1936 występował z zespołem pn. Wesoły Murzyn pod kier. T. Pilarskiego w Stanisławowie, w sez. 1936/37 należał do zespołu pod dyr. F. Parnella, z którym wyjeżdżał także za granicę, a w 1937/38 do zespołu Pol. Baletu Repre­zentacyjnego. W dwudziestoleciu międzywojennym pracował ponadto okresowo na scenach: Grudziądza, Torunia i Łodzi. W 1939 występował w rewiach we Lwowie; tu zastała go II wojna światowa. Do Krakowa powrócił w 1941; zarabiał na życie jako pracownik fizyczny. W lipcu 1944, a nast. w sty­czniu 1945 był tancerzem i choreografem oficjal­nego Krak. T. Powszechnego. Po zakończeniu woj­ny, współpracował w Krakowie ze szkołą baletową Z. Halamy oraz z zespołem baletowym przy tej szkole. Opracował choreografię "Halki" - przedsta­wienia rozpoczynającego 14 VI 1945 działalność Opery Katowickiej (późniejsza Opera Śląska) na scenie T. Miejskiego w Katowicach. Był uczestni­kiem pierwszych prac organizacyjnych w Operze we Wrocławiu, pierwszym baletmistrzem nowo po­wstałego baletu; tu także inaugurowano działalność Opery "Halką" w choreografii F. (8 IX 1945). Opra­cował również choreografię "Halki" wystawionej 15 X 1945 w T. im. Słowackiego w Krakowie. W sez. 1945/46 pozostawał na stanowisku kier. baletu oraz tancerza wrocł. Opery Dolnośląskiej (choreo­grafie m.in. opery "Rigoletto", baletu "Z krakowiakiem do Wrocławia"); w sez. tym uczestniczył również w objeździe po Ziemiach Zachodnich z "Verbum nobile" i "Krakowiakami i Góralami". Po przeniesieniu się do Krakowa, od stycznia do lipca 1947 był choreografem t. operetkowego pn. Komedia Muzy­czna; po przerwie w działalności tej sceny, z ini­cjatywy Ewy i Jana F. powstała jej kontynuacja - spółdzielczy teatr pn. Operetka Krakowska, którym małżonkowie F. kierowali od 31 XII 1947 do końca sez. 1947/48. Opracował choreografię wystawianych tam operetek, grał także małe role, takie jak La Tourette ("Bajadera"). Od sez. 1948/49 do 31 XII 1952 był choreografem w T. Muzycznym w Lub­linie; niekiedy także reżyserował tu operetki, np. "Orfeusza w piekle" (1952). Po powrocie do Krakowa współpracował z Zespołem Pieśni i Tańca przy Hucie im. Lenina, później także z Krak. Operą Robotniczą przy Woj. DK Związkowców (m.in. w 1956); od grudnia 1954 do końca sez. 1955/56 był choreografem w krak. T. Muzycznym Tow. Przy­jaciół T. Muzycznego. Od 1956 do 1964 był kier. baletu i choreografem T. Muzycznego (od 1957 pn. Operetka) w Lublinie, występował też w niewielkich rolach charakterystycznych, m.in. jako: Hrabia Gontram ("Życie paryskie"), Frosch ("Zemsta nietoperza"), Pomeral ("Bal w Savoyu"), Alberto ("Dziękuję ci, Ewo"), George ("My Fair Lady", 1965); jako choreograf współpracował z T. im. Osterwy. W 1964 obchodził na scenie Operetki lub. jubileusz czterdziestopię­ciolecia pracy scen. w roli Bartłomieja ("Krakowiacy i Górale"). Od września 1964 przeszedł na emery­turę, ale sporadycznie występował tu nadal (m.in. jeszcze w 1967). Znany był i zasłużony przede wszystkim jako wieloletni choreograf operetkowy; do znanych jego prac po II wojnie świat, należały m.in. choreografie ope­retek, w Krakowie: "Księżniczka czardasza", "Najpięk­niejsza z kobiet", "Domek trzech dziewcząt" (1948), "Hrabina Marica" (1954), "Wesoła wdówka" (1955); w Lublinie: "Król włóczęgów", "Czar walca" (1949), "Rose Marie" (1956), "Krysia leśniczanka" (1959), "Panna Wodna" (1962), "Niespokojne szczęście" (1963). Do wielu powracał, były to m.in. "Bajadera" (Kraków 1948, Lublin 1961), "Kraina uśmiechu" (Lublin 1951, Kraków 1955, 1960). Bibl.: Almanach 1971/72; Formanowicz; Jego siła; Lachowicz: Dwadzieścia lat; Mamontowicz-Łojek: Terpsychora (il.); Opera Wrocł. 1945-70; Operetka w Lublinie 1947-68 (il.); Turska: Almanach; Kur. Warsz. 1926 nr 12; Pam. Teatr. 1963 z. l-4 s. 205, 206; Akta (tu fot.), ZASP; Programy, IS PAN. Film.: Materiały - Archiwum TV Warszawa. Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN. Źródło: Słownik Biograficzny Teatr Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994