Studio Teatralne im. Stefana Żeromskiego
Studio było kontynuacją działalności Teatru im. Stefana Żeromskiego. Kierowała nim Irena Solska. Siedzibą Studia była dawna kotłownia w budynku przy ul. Suzina 4 w Warszawie. Tam, według projektu Brunona Zborowskiego, wybudowano ruchomą podłogę oraz wyposażono salę w odpowiedni sprzęt. Przestrzeń zaaranżowano według projektu Szymona Syrkusa. Poszerzono budynek o foyer, szatnię, garderobę, kabinę kinową. Sala miała 376 metrów kw. powierzchni. Mogła pomieścić 500 osób, a miejsc siedzących zaprojektowano 360.
Pierwszą premierą Studia był reportaż sceniczny Bernarda Blume’a Boston w inscenizacji i reżyserii Michała Weicherta, w „ukształtowaniu przestrzennym” Szymona i Heleny Syrkusów (inscenizacja przeniesiona z grającego w jidysz Żydowskiego Studia Teatru Młodych).
Od maja 1933 roku aktorzy byli finansowani kwotą 350 zł miesięcznie ze środków Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Dotację cofnięto bez podania przyczyn po premierze Godów weselnych Leona Schillera (reż. Edmund Wierciński), która była kolejną premierą po wielkim sukcesie Bostonu. Wystawienie dramatu Jana Leszczyńskiego Paragraf 245 KK (prem. 17 października 1933), dotyczącego społecznego problemu chorób wenerycznych, spowodowało ostateczne wycofanie się dotychczasowych żoliborskich protektorów.
Dodatkowym czynnikiem osłabiającym teatr był fakt odejścia z zespołu grupy aktorów, m.in. Niny Świerczewskiej, którzy otrzymali angaż w Teatrze Polskim. Pogarszający się z dnia na dzień stan finansów i niska frekwencja spowodowały, że osamotnionej Irenie Solskiej trudno było walczyć o żoliborską scenę. Wygrało tym razem kino, które dotychczas dzieliło salę z teatrem.
Irena Solska wyjechała na prowincję, Eugeniusz Poreda zorganizował Teatr Comoedia, a Karol Benda współtworzył Teatr Aktora ze Stefanem Jaraczem i Mirą Zimińską. Żoliborską ideę teatru dla szerokich mas kilkanaście miesięcy później podejmie Iwo Gall w Stołecznym Teatrze Powszechnym.
Ewa Hevelke (2019)
- Frankowska Bożena: Teatr im. Stefana Żeromskiego w Warszawie 1932–1933, „Pamiętnik Teatralny” 1962, nr 2;
- Krasiński Edward: Warszawskie sceny 1918–1939, PIW, Warszawa 1976;
- Kuchtówna Lidia: Irena Solska, PIW, Warszawa 1980 [wersja cyfrowa];
- Szczuka Danuta: Teatr im. Stefana Żeromskiego w latach 1932–1933 i charakterystyka jego repertuaru. Zarys monograficzny, praca magisterska pod kierunkiem prof. Tadeusza Siverta, Wydział Filologii Polskiej, Uniwersytet Warszawski [w zbiorach Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk];
- Węgrzyniak Rafał: Procesy doktora Weicherta, PIW, Warszwa 2017.
Sezon: 1932 / 1933
Zespół artystyczny
reżyserzy: Marek Brandt
scenografowie: Szymon Syrkus
aktorzy: Szczepan Baczyński, Bronisław Horowicz, Maria Karpowicz, Maria Kędzierska, Zdzisław Relski, Olaf Słupski, Janina Sobotkowska, Stanisław Szabłowski, Maria Zarembińska
